POSTĘPY ANDROLOGII ONLINE , 2017, 4 (2)

KONFERENCJA POLSKIEGO TOWARZYSTWA ANDROLOGICZNEGO 19. DZIEŃ ANDROLOGICZNY Kraków 17–18.11.2017 www.pta2017.pl

Sprawozdanie

W dniach 17 listopada do 18 listopada 2017 r. w Hotelu Qubus w Krakowie odbyła się Konferencja – 19. Dzień Andrologiczny organizowana przez Polskie Towarzystwo Andrologiczne (PTA). Praktyczną stroną organizacji tego wydarzenia zajęła się Fundacja dla Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (FUMED) przy współpracy Komitetu Organizacyjnego Sympozjum pod przewodnictwem prof. Barbary Bilińskiej i Komitetu Naukowego pod przewodnictwem prof. Jolanty Słowikowskiej-Hilczer. Spotkanie poprzedził w dniu 16 listopada egzamin testowy z andrologii klinicznej, po raz pierwszy organizowany przez PTA. Uczestniczyło w nim 24 lekarzy, z których wszyscy uzyskali pozytywny wynik i otrzymali Certyfi kat PTA z andrologii klinicznej. Część naukową Konferencji rozpoczęło powitanie wygłoszone przez Przewodniczącą PTA, a jednocześnie Przewodniczącą Komitetu Naukowego, prof. dr hab. n. med. Jolantę Słowikowską-Hilczer oraz Przewodniczącą Komitetu Organizacyjnego prof. dr hab. n. biol. Barbarę Bilińską z Zakładu Endokrynologii Instytutu Zoologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Krótkie przemówienia wygłosili prof. dr hab. med. Wojciech Nowak, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr Dariusz Kościelniak, przedstawiciel Izby Lekarskiej w Krakowie, którzy zaszczycili Konferencję swoją obecnością. Wręczono Nagrodę Młodych PTA im. Prof. Michała Bokińca, którą za 2016 r. otrzymała dr n. biol. Katarzyna Chojnacka z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Laureatka w krótkiej prezentacji przedstawiła nagrodzoną pracę. Z dłuższym wykładem jako pierwszy wystąpił prof. n. prawn. Rafał Kubiak z Zakładu Prawa Medycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na temat praw pacjenta do intymności i poszanowania godności. W sesjach naukowych wykłady wygłosili goście zagraniczni prof. Ewa Rajpert-De Meyts z Danii, prof. Aleksander Giwercman i prof. Yvonne Lundberg- Giwercman ze Szwecji, prof. Gerhard Van der Horst z Republiki Południowej Afryki, prof. Birute Żilajtiene z Litwy oraz dr George Kanakis z Grecji, delegat Greckiego Towarzystwa Andrologicznego. Ponadto wykłady wygłosiło wielu znakomitych wykładowców z Polski. Tematyka dotyczyła zagadnień związanych z męską płodnością, infekcjami męskich narządów płciowych, wpływem czynników środowiskowych na czynność męskiego układu płciowego. Omawiano także metody diagnostyczne i możliwości terapeutyczne w niepłodności. Poruszano także tematykę zaburzeń seksualnych u mężczyzn, chorób prostaty, nowotworów jąder i zaburzeń budowy prącia. Przedstawiciele nauk podstawowych przedstawili wyniki najnowszych badań związanych z fi zjologią i patologią męskiego układu płciowego. Dużym zainteresowaniem cieszyła się także sesja krótkich prezentacji naukowych. Spotkanie zakończyło się zaproszeniem Przewodniczącej PTA na Konferencję Polskiego Towarzystwa Andrologicznego w 2018 r. w Lublinie.

Streszczenia wykładów

Piotr Chłosta
PROSTATEKTOMIA I JEJ POWIKŁANIA
Katedra i Klinika Urologii Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie;
e-mail: piotr.chlosta@uj.edu.pl

Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów rak stercza jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn i łącznie stanowi ponad 13% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe. Szacuje się, że połowa mężczyzn pomiędzy 60. a 70. rokiem życia choruje na raka stercza. W przypadku raka stercza leczenie chirurgiczne nadal pozostaje najczęściej wybieraną metodą postępowania. Radykalna prostatektomia polega na usunięciu tkanki nowotworowej poprzez całkowite wycięcie stercza wraz z pęcherzykami nasiennymi i dystalnymi fragmentami nasieniowodów zwieńczone odtworzeniem połączenia pomiędzy cewką moczową i pęcherzem. U wybranych chorych usuwane są węzły chłonne miedniczne. Prostatektomię radykalną wykonuje się w klasyczny otwarty sposób, endoskopowo (laparoskopowa radykalna prostatektomia) lub laparoskopowo z asystą robota (telemanipulatora). Wzrastająca dostępność technik endowizji umożliwia przeprowadzanie rozległych operacji onkologicznych z powodu raka gruczołu krokowego metodami laparoskopowymi, zmniejszając ryzyko powikłań śród- i pooperacyjnych w tym względzie. Niemniej należy dobitnie podkreślić, że żadna z nowoczesnych technik nie jest całkowicie od nich wolna. Częstość występowania nietrzymania moczu w dużym stopniu zależy od doświadczenia ośrodka, w którym operacja jest wykonywana. Umiarkowane do słabo nasilonych objawów nietrzymania moczu (wyciek kilku kropli moczu podczas kaszlu, kichania, wysiłku fi zycznego) występuje u około 10% operowanych. Poprawa w zakresie trzymania moczu następuje wraz z czasem upływającym od operacji. Ogółem po upływie 12 miesięcy od prostatektomii prawidłowe trzymanie moczu powraca u ponad 90% pacjentów. W wybranych przypadkach (nisko zaawansowany rak stercza, korzystne warunki anatomiczne) możliwe jest wykonanie prostatektomii z jednostronnym lub obustronnym zaoszczędzeniem pęczków naczyniowo-nerwowych, co zwiększa szansę pacjenta na zachowanie wzwodów. Jednak nawet pomimo zastosowania techniki oszczędzającej u większości chorych dochodzi do przejściowego upośledzenia funkcjonowania zachowanych nerwów jamistych, utrzymującego się przez kilka miesięcy. Po tym czasie u około 40% pacjentów z jednostronnym zaoszczędzeniem nerwów i 70% chorych, u których zachowano unerwienie obustronnie, dochodzi do powrotu spontanicznie występujących wzwodów prącia. Zwężenie zespolenia cewkowo-pęcherzowego występuje częściej po operacjach klasycznych. Po operacji usunięcia prostaty wykonanej techniką laparoskopową powikłanie to występuje bardzo rzadko (poniżej 1% operowanych). Torbiel chłonna (tzw. limfocele) – to powstanie otorbionego zbiornika płynowego w miednicy mniejszej, zawierającego chłonkę (płyn krążący w układzie limfatycznym). Zbiornik taki może wytworzyć się szczególnie po rozległej limfadenektomii (wycięcie węzłów chłonnych miednicy mniejszej). Usunięcie znacznej ilości węzłów wykonuje się w przypadku podejrzenia wyższego stopnia zaawansowania choroby nowotworowej. Powstanie limfocele po laparoskopowej prostatektomii radykalnej jest rzadkim powikłaniem i dotyczy mniej niż 1% operowanych. Analiza powikłań pooperacyjnych po leczeniu radykalnym z powodu raka gruczołu krokowego, zapobieganie im oraz leczenie chorych z tego powodu są tematem niniejszego opracowania. Przemysław Dudek

ZAPALENIE GRUCZOŁU KROKOWEGO

Klinika Urologii i Urologii Onkologicznej Szpital Uniwersytecki w Krakowie; e-mail: przemekdudek@o2.pl

Zapalenie gruczołu krokowego jest spowodowane infekcją bakteryjną. Należy także pamiętać o innych typach zapalenia oraz o zespole bólowym miednicy mniejszej, który należy odróżniać od ostrej i przewlekłej infekcji bakteryjnej. Patogen jest wykrywany rutynowymi metodami jedynie w 5–10% przypadków, co stanowi podstawę racjonalnej terapii. Pozostałych chorych leczy się empirycznie. Escherichia coli jest dominującym drobnoustrojem odpowiadającym za ostre zapalenie, lecz w zapaleniu przewlekłym spektrum patogenów jest znacznie szersze. Podstawowymi objawami są ból oraz dolegliwości związane z dolnymi drogami moczowymi. W badaniu palpacyjnym gruczoł krokowy jest tkliwy i obrzęknięty, lecz może być także niezmieniony w zapaleniu przewlekłym. Aby zaplanować leczenie (szczególnie celowane), powinno się wykonywać posiewy ze środkowego strumienia moczu (zapalenie ostre) oraz test Mearesa–Stameya w przypadku zapalenia przewlekłego. Przezodbytnicze badanie ultrasonografi czne jest zarezerwowane jedynie dla przypadków, gdy podejrzewa się ropień gruczołu krokowego. Ostre bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego jest poważną chorobą objawiającą się wysoką gorączką, często z dreszczami, oraz silnymi dolegliwościami bólowymi. Antybiotyki podaje się parenteralnie. Terapię utrzymuje się przez 2–4 tyg. w zapaleniu ostrym i przez 4–6 tyg. w zapaleniu przewlekłym. Około 10% mężczyzn z ostrym zapaleniem gruczołu krokowego zgłasza retencję moczu. W takich przypadkach powinno się zaproponować cystostomię nadłonową, cewnikowanie lub przerywane cewnikowanie. Należy pamiętać także o innych rodzajach zapalenia gruczołu krokowego – zapaleniach niebakteryjnych zebranych pod nazwą zespołu bólowego miednicy mniejszej, który dzieli się na zapalny, niezapalny oraz asymptomatyczny. Użyteczna podczas różnicowania tych stanów jest próba dwóch szklanek, kwestionariusze funkcji seksualnych, ocena przepływu cewkowego, zalegania moczu po mikcji i cytologii. Leczenie jest wielokierunkowe i zależne od dominujących objawów. Zastosowanie w leczeniu znajdują między innymi alfa-blokery, leki przeciwzapalne, miorelaksanty. Zalecana jest zmiana stylu życia oraz wsparcie psychologiczne. Leczenie zapalenia gruczołu krokowego stanowi wciąż wyzwanie. W samym USA w 2000 r. diagnostyka i leczenie pochłonęły 84 miliony dolarów.

Emila Dziewirska¹, Renata Walczak-Jędrzejowska²,
Joanna Jurewicz¹, Katarzyna Marchlewska², Elżbieta
Oszukowska³, Jerzy Niedzielski⁴, Wojciech Hanke¹,
Paweł Kałużny¹, Jolanta Słowikowska-Hilczer²

¹Zakład Epidemiologii Środowiskowej, Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi; ²Zakład Andrologii i Endokrynologii Płodności, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; ³II Klinika Urologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; ⁴Oddział Chirurgii i Urologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; e-mail: emila.dziewirska@ imp.lodz.pl

Problem braku potomstwa dotyczy prawie co piątej pary w wieku reprodukcyjnym w Europie. Za 20% niepowodzeń odpowiada czynnik męski, który w kolejnych 30–40% przyczynia się do problemów z zajściem w ciążę. Wiele czynników środowiskowych oraz styl życia mogą mieć wpływ na męską płodność. Celem badania była analiza wpływu czynników środowiskowych i stylu życia na płodność mężczyzn. Uczestnikami badania byli młodzi mężczyźni (19–30) z populacji ogólnej. Od 209 mężczyzn zebrano szczegółowe dane na temat stanu zdrowia i stylu życia oraz uzyskano próbki nasienia, moczu i krwi. Zbadano podstawowe parametry nasienia (koncentracja, ruch całkowity, morfologia plemników) oraz stężenie hormonów (testosteron, estradiol, FSH, LH, inhibina B, AMH, prolaktyna i SHBG). W 150 próbkach moczu oznaczono stężenie triklosanu, bisfenolu A, oksybenzonu i wybranych parabenów. Średnie stężenia (±SD) tych substancji wynosiły odpowiednio: triklosan 3,98 ±112,18; bisfenol A 1,75 ±4,33; oxybenzon 7,33 ±58,34; metyloparaben 13,27 ±81,33; etyloparaben 1,11 ±21,12; butyloparaben 0,58 ±6,21. Średni (±SD) wiek i wskaźnik BMI wynosiły odpowiednio 24,3 ±3,1 lat i 23,7 ±1,2 kg/m². Większość mężczyzn miała wykształcenie średnie (51,8%) i nie paliła papierosów (78,1%). Średnie (±SD) wartości koncentracji i ruchliwości plemników wynosiły odpowiednio 43,3 mln/ml ±2,8 i 54,3%. Średnie stężenia (±SD) hormonów wynosiły: FSH 2,1 ±1,9 mIU/mL, LH 3,2 ±1,6 mIU/mL, testosteron 16,1 ±1,5 nmol/L, estradiol 62,6 ±1,4 pmol/L, inhibina B 209,6 ±1,7 pg/mL, AMH 10,4 ±1,5ng/mL, prolaktyna 10,5 ±1,6 ng/mL i SHBG 28,5 ±1,5nmol/L. Wstępny model regresji liniowej wykazał, że koncentracja plemników była negatywnie związana z poziomem FSH i estradiolu (p = 0,021 i p = 0,012), co jest zgodne z wynikami wcześniejszych badań przeprowadzonych przez innych autorów. Dalsze analizy są konieczne w celu wyjaśnienia wpływu narażenia na czynniki środowiskowe na płodność mężczyzn.
Finansowanie badań: Narodowego Centrum Nauki nr UMO-2014/13/B/NZ7/02223 oraz grantu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi nr 503/1-089-03/503-11-002. Monika Frączek¹, Małgorzata Piasecka², Maciej Kurpisz¹

¹Instytut Genetyki Człowieka w Poznaniu, Polska Akademia Nauk; ²Katedra i Zakład Histologii i Biologii Rozwoju, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie;
e-mail: monika.fraczek@igcz.poznan.pl

Infekcje bakteryjne układu moczowo-płciowego u mężczyzn są narastającym problemem współczesnej andrologii, a kliniczne skutki ich działania mają miejsce dopiero po czasie i najczęściej bez uchwytnej przyczyny, trudnej do identyfi kacji w obecnie uprawianej rutynowej diagnostyce seminologicznej. Nieliczne doniesienia literaturowe wskazują na udział niektórych szczepów patogennych w ograniczeniu zdolności zapładniającej plemników i sugerują udział procesu apoptozy i stresu oksydacyjnego jako potencjalnych mechanizmów odpowiedzialnych za powstawanie męskiej subpłodności/ niepłodności związanej z lokalną infekcją bakteryjną. Przeprowadzenie kompleksowych badań z użyciem technik mikroskopowych i molekularnych w dwóch niezależnych modelach badawczych, tj. w różnych fazach infekcji bakteryjnej nasienia in situ oraz w autorskim modelu infekcji bakteryjnej nasienia in vitro, pozwoliło na uzyskanie pełnego obrazu zmian subkomórkowych w ejakulowanych plemnikach ludzkich, będących efektem skoordynowanego działania ww. procesów i jednocześnie charakterystycznych dla poszczególnych mediatorów zapalnych. Badania zwróciły również uwagę na udział procesu etozy związanego z eliminacją gamet męskich przez komórki zapalne, jako nowego procesu, który również może być zaangażowany w mechanizm upośledzenia struktury i funkcji ludzkich plemników w środowisku zapalnym. Uzyskane wyniki po raz pierwszy wykazały wpływ gronkowców koagulazo-ujemnych i beztlenowych pałeczek gram-ujemnych na obniżenie integralności błon komórkowych plemników oraz zaburzenia procesów energetycznych w mitochondriach gamet męskich, które mogą być bezpośrednią przyczyną ograniczenia ich funkcji. W świetle uzyskanych wyników ocena potencjału mitochondrialnego oraz asymetrii błon komórkowych plemników może stać się użytecznym narzędziem we wczesnej diagnostyce bezobjawowych infekcji bakteryjnych nasienia, natomiast oznaczanie stopnia peroksydacji lipidów w nasieniu może być podstawą do kwalifi kacji niektórych pacjentów do suplementacji antyoksydacyjnej, jak również biomarkerem do monitorowania skuteczności takiej terapii i przywrócenia równowagi redox w nasieniu, co daje możliwość ograniczenia ekspansji procesu zapalnego w układzie moczowo-płciowym. Uzyskane wyniki z jednej strony poszerzają wiedzę o etiopatogenezie infekcji bakteryjnych w nasieniu, z drugiej zaś mogą przyczynić się do zmian w postrzeganiu bezobjawowej bakteriospermii, zwłaszcza wywołanej przez szczepy saprofi tyczne, w klinicznej praktyce andrologicznej.
Finansowanie badań: MNiSzW (projekt nr N N407 283539), NCBiR (projekt nr N R13 0066 06), NCN (projekt nr 2015/19/B/NZ5/02241).

Kamil Gill¹, Aleksandra Rosiak¹,⁵, Joanna Jakubik¹,
Michał Kupś⁴,⁵, Łukasz Patorski¹,³, Rafał Kurzawa²,⁵,
Małgorzata Piasecka¹

¹Katedra i Zakład Histologii i Biologii Rozwoju, ²Zakład Zdrowia Prokreacyjnego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie; ³Klinika Ginekologii, Endokrynologii i Onkologii Ginekologicznej, SPSK1, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie; ⁴Oddział Urologii i Onkologii Urologicznej Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie; 5VitroLive Centrum Ginekologii i Leczenia Niepłodności w Szczecinie;
e-mail:kamilgill@wp.pl.pl

Ponieważ dojrzałość chromatyny plemników może odgrywać istotną rolę w rozwoju zarodka (Bounartzi i wsp.: Hum Fertil (Camb). 2016, 19, 56–62), postanowiliśmy znaleźć ewentualne powiązania między dojrzałością chromatyny plemników a rozwojem zarodka i uzyskaniem ciąży. Ocena dojrzałości chromatyny męskich gamet za pomocą testu z błękitem aniliny (AB), błękitem toluidyny (TB) i chromomycyną A3 (CMA3) została przeprowadzona w grupie ochotników z normozoospermią (n = 162) oraz w grupie mężczyzn (n = 209) z par leczonych metodą ICSI (ang. intracytoplasmic sperm injection). W większości badanych (>50%) stwierdzono niski poziom uszkodzenia chromatyny plemników (<16%). Istotne różnice wykazano tylko w przypadku testu TB pomiędzy badanymi z grupy leczonej metodą ICSI a ochotnikami (mediana: 12,00 vs. 10,00%). Ponadto, wyższy odsetek plemników TB-pozytywnych zaobserwowano u mężczyzn z par, które uzyskały ≤50% zapłodnionych oocytów w porównaniu z grupą, która uzyskała >50% (median 18,00 vs. 12,00%). Nie zaobserwowano istotnych różnic w przypadku wszystkich zastosowanych testów miedzy grupą mężczyzn z par, które uzyskały ≤50% zarodków o najwyższej jakości ocenianych w 3. i 5. w dniu po zapłodnieniu, a grupą, która uzyskała >50%, jak również miedzy grupą mężczyzn z par, u których stwierdzono ciążę, a grupą, która ciąży nie uzyskała. Dojrzałość chromatyny plemników nie korelowała istotnie z parametrami embriologicznymi, jakkolwiek analiza za pomocą krzywej ROC (ang. receiver operating curve) wykazała wartość predykcyjną testu TB tylko dla procesu zapłodnienia (AUC = 0,705). Wyniki sugerują, że uszkodzenia chromatyny plemników badanej grupy nie przekraczały wartości, która mogłaby mieć znaczenie kliniczne. Nie znaleziono związku miedzy dojrzałością chromatyny plemników a rozwojem zarodka i uzyskaniem ciąży. Nie można jednak wykluczyć procesów naprawczych w zapłodnionej komórce jajowej. Zastosowanie komplementarnych testów weryfi kujących jakość chromatyny plemników staje się uzasadnione.
Finansowanie badań: PUM w Szczecinie (projekt nr WNoZ-322-04/S/2016, FSN-322-5/2016), Katarzyna Gronostaj

NOWOTWORY JĄDER

Klinika Urologii i Urologii Onkologicznej, Szpital Uniwersytecki w Krakowie;
e-mail: katarzynagronostaj@gmail.com

Zachorowania na nowotwory jąder stanowią 1,6% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn. Rak jądra to najczęstszy nowotwór u młodych dorosłych mężczyzn. Histopatologicznie dominują nowotwory germinalne. Chorobę tę cechuje dobre rokowanie, z odsetkiem przeżyć pięcioletnich sięgającym 90%. Na powodzenie leczenia składa się wczesna diagnostyka, dokładna ocena zaawansowania choroby, właściwe leczenie, podejście wielospecjalistyczne oraz rygorystyczny nadzór nad pacjentem. Strategia postępowania opiera się na leczeniu w zależności od ryzyka nawrotu choroby. Aktualnym celem terapeutycznym w chorobie niezaawansowanej jest ograniczenie toksyczności leczenia przy utrzymaniu dobrych wyników onkologicznych. Decyzje terapeutyczne zależą od oceny ryzyka nawrotu choroby szacowanego na podstawie wyniku histopatologicznego guza. Leczenie w bardziej zaawansowanych stadiach choroby wymaga podejścia wielospecjalistycznego z zastosowaniem radioterapii, chemioterapii i leczenia chirurgicznego. Leczenie pierwszej linii dobiera się na podstawie oceny histopatologicznej guza pierwotnego oraz grupy ryzyka według International Germ Cell Cancer Collaborative Group (IGCCCG). Opracowanie zawiera skrót aktualnego postępowania u pacjentów z nowotworami jąder.

Laura Grześkowiak

WPŁYW PRZEWLEKŁEGO ZAPALENIA JELITA GRUBEGO NA PROCES SPERMATOGENEZY I ZAPŁODNIENIA

Prywatna Lecznica Certus, Poznań; email: laura.grzes@gmail.com
W przypadku niepłodności małżeńskiej u około 40% par obserwuje się znaczne zmniejszenie płodności lub niepłodność po stronie mężczyzny. Bardzo często sytuacje, gdzie rozpoznaje się azoospermię lub oligozoospermię, są związane z chorobami ogólnoustrojowymi, toczącymi się na podłożu zaburzeń immunologicznych dotyczących przewodu pokarmowego. W wywiadzie głównym motywem jest zaburzenie defekacji oraz zmiana charakteru stolca, a w badaniach histopatologicznych pobranych z bioptatu śluzówki w trakcie rektoskopii lub kolonoskopii stwierdza się przewlekły stan zapalny o różnym stopniu nasilenia. W 6-miesięcznej obserwacji mężczyzn w czasie leczenia dietetycznego oraz farmakologicznego i modyfi kowania warunków życia obserwowano ustąpienie objawów klinicznych oraz znaczną poprawę parametrów nasienia. W trakcie leczenia uzyskano w 30% przypadków ciąże, pomimo znacznie obniżonych parametrów nasienia w wyjściowych badaniach. HF i testosteronem lub HF i inhibitorami dwóch szlaków sygnałowych: szlaku kinaz aktywowanych mitogenami (MAPK/ERK1/2, ang. mitogen-activated protein kinases/ extracellular signal-regulated kinases 1/2 pathway) i szlaku kinazy 3-fosfatydyloinozytolu/kinazy Akt (PI3K/Akt, ang. phosphatidylinositol 3-kinase/Akt kinase pathway). Analizę ekspresji, fosforylacji oraz lokalizacji białek połączeń przylegania i kinaz białkowych przeprowadzono metodami western blot i immunocytochemiczną. Wykazano, iż w komórkach LNCaP HF prowadzi do wzrostu fosforylacji Ser 838/840 E-kadheryny, działając poprzez szlak kinaz MAPK/ERK1/2. W komórkach PC3 natomiast HF wywołuje spadek fosforylacji Tyr 860 N-kadheryny i Tyr 654 β-kateniny oraz delokalizację N-kadheryny poprzez wpływ na aktywność szlaków MAPK/ERK1/2 i PI3K/Akt. Należy podkreślić, że w badanych liniach komórkowych HF wpływa w zróżnicowany sposób na aktywację szlaków MAPK/ERK1/2 i PI3K/Akt oraz na interakcję miedzy tymi szlakami. Uzyskane wyniki wskazują, że antyandrogeny mogą wpływać na funkcjonowanie połączeń przylegania w komórkach raka prostaty poprzez mechanizmy niegenomowe, związane z aktywacją szlaków kinaz białkowych i zmianami fosforylacji białek adhezyjnych.
Badania fi nansowane ze środków Towarzystwa Biologii Rozrodu (grant nr 9000871) oraz K/ZDS/006308.

Anna Hejmej¹, Ewelina Górowska-Wójtowicz¹, Alicja Kamińska¹, Laura Pardyak¹, Małgorzata Kotula-Balak¹, Joanna Dulińska-Litewka², Piotr Laidler², Barbara Bilińska¹

NIEGENOMOWE DZIAŁANIE 2HYDROKSYFLUTAMIDU W KOMÓRKACH NOWOTWOROWYCH PROSTATY. BADANIA NA MODELU IN VITRO

¹Zakład Endokrynologii, Instytut Zoologii i Badań Biomedycznych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; ²Katedra Biochemii Lekarskiej, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum;
e-mail: anna.hejmej@uj.edu.pl

Kadheryny i wiążące się z nimi kateniny to białka tworzące połączenia przylegania niezbędne do prawidłowej adhezji komórek nabłonkowych i utrzymania homeostazy w prostacie. Dotychczasowe badania wykazały, że zaburzenia ekspresji lub funkcji tych białek są związane z rozwojem raka prostaty i nabywaniem zdolności do tworzenia przerzutów. Celem prezentowanej pracy było zbadanie wpływu modelowego antyandrogenu 2-hydroksyfl utamidu (HF) na fosforylację E- i N-kadheryny oraz β-kateniny w komórkach raka prostaty oraz wyjaśnienie mechanizmu obserwowanych zmian. Materiał badawczy stanowiły linie ludzkich komórek raka prostaty zależnych od androgenów (linia LNCaP) oraz niewrażliwych na androgeny (linia PC3). Komórki inkubowano w warunkach in vitro z HF, testosteronem, HF i testosteronem lub HF i inhibitorami dwóch szlaków sygnałowych: szlaku kinaz aktywowanych mitogenami (MAPK/ERK1/2, ang. mitogen-activated protein kinases/ extracellular signal-regulated kinases 1/2 pathway) i szlaku kinazy 3-fosfatydyloinozytolu/kinazy Akt (PI3K/Akt, ang. phosphatidylinositol 3-kinase/Akt kinase pathway). Analizę ekspresji, fosforylacji oraz lokalizacji białek połączeń przylegania i kinaz białkowych przeprowadzono metodami western blot i immunocytochemiczną. Wykazano, iż w komórkach LNCaP HF prowadzi do wzrostu fosforylacji Ser 838/840 E-kadheryny, działając poprzez szlak kinaz MAPK/ERK1/2. W komórkach PC3 natomiast HF wywołuje spadek fosforylacji Tyr 860 N-kadheryny i Tyr 654 β-kateniny oraz delokalizację N-kadheryny poprzez wpływ na aktywność szlaków MAPK/ERK1/2 i PI3K/Akt. Należy podkreślić, że w badanych liniach komórkowych HF wpływa w zróżnicowany sposób na aktywację szlaków MAPK/ERK1/2 i PI3K/Akt oraz na interakcję miedzy tymi szlakami. Uzyskane wyniki wskazują, że antyandrogeny mogą wpływać na funkcjonowanie połączeń przylegania w komórkach raka prostaty poprzez mechanizmy niegenomowe, związane z aktywacją szlaków kinaz białkowych i zmianami fosforylacji białek adhezyjnych.

Badania fi nansowane ze środków Towarzystwa Biologii Rozrodu (grant nr 9000871) oraz K/ZDS/006308.

Grzegorz Jakiel, Kornelia Zaręba
ŻYLAKI POWRÓZKA NASIENNEGO
I Klinika Położnictwa i Ginekologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie;
e-mail: grzegorz.jakiel1@o2.pl
Żylaki powrózka nasiennego (ŻPN), będące patologicznym poszerzeniem naczyń żylnych, są jedną z najczęstszych przyczyn męskiej niepłodności. W przeważającej większości występują po stronie lewej. W literaturze spotykamy wiele teorii ich powstawania – od różnicy pomiędzy drenażem prawej i lewej żyły nasiennej wewnętrznej, przez niewydolność zastawek żylnych prowadzących do refl uksu krwi żylnej z następowym wzrostem ciśnienia hydrostatycznego. Stwierdzono także ich występowanie u mężczyzn wykonujących intensywne ćwiczenia fi zyczne w wieku pokwitania. Częstość występowania zasadniczo rośnie z wiekiem: od 18% w wieku 30–39 lat do 75% w wieku 80–89 lat. Głównymi przyczynami niepłodności związanej z ŻPN są mechanizmy: hipoksji, autoimmunologiczne, stresu oksydacyjnego oraz wzrostu temperatury jąder. Obecnie najwięcej zwolenników ma teoria stresu oksydacyjnego prowadzącego do niedokrwienia, stresu temperaturowego oraz wzrostu produkcji wazodylatatorów, takich jak podtlenek azotu. ASRM (ang. American Society of Reproductive Medicine) (2014) rekomenduje leczenie żylaków powrózka w przypadku gdy: ŻPN stwierdza się w badaniu fi zykalnym, para spełnia kryteria niepłodności i partnerka jest płodna lub ma wyleczoną przyczynę niepłodności, a czas ewentualnego leczenia nie stanowi problemu, stwierdzono nieprawidłowy obraz nasienia u partnera. Dostępnymi opcjami leczenia są: operacja otwarta, operacja laparoskopowa, operacja mikrochirugiczna lub embolizacja żyły powrózka nasiennego. Największy odsetek ciąż (do 40%) uzyskuje się w wyniku operacji mikrochirurgicznych. W przypadku stwierdzonej nieobstrukcyjnej azoospermii u blisko 44% pacjentów po operacji żylaków powrózka nasiennego znaleziono plemniki w ejakulacie. Wskaźnik ciąż spontanicznych wynosił 13,6%. Średni czas do uzyskania spontanicznej ciąży wynosił 12,7 miesięcy (6–25 miesięcy) (Esteves i wsp.: Asian J Androl. 2016,18, 246–253). Sławomir Jakima
ZAHAMOWANIE WYTRYSKU-TRUDNY PROBLEM KLINICZNY
Poradnia Seksuologii i Patologii Współżycia, Warszawa;
e-mail: s.jakima@wp.pl
Zahamowanie wytrysku (opóźnienie wytrysku, ang. delayed ejaculation) jest bardzo trudnym problemem klinicznym, zarówno diagnostycznym, jak i leczniczym. Brak jest dokładnych algorytmów postępowania, różne są też koncepcje diagnostyczne. Jest to rzadkie schorzenie, częstotliwość występowania wynosi 1–4% populacji męskiej (Chen: Transl Androl Urol. 2016, 5, 549–562). Fenomenem jest możliwość uzyskiwania wytrysku i orgazmu w innych sytuacjach, zaś ejakulacja w pochwie partnerki jest niemożliwa. Próby leczenia obejmują metody farmakologiczne, treningi behawioralne i metody psychoterapeutyczne (Abdel-Hamid i wsp.: Transl Androl Urol. 2016, 5, 576–591). Najbardziej prawdopodobną etiologią są problemy psychologiczne i relacyjne. Przedstawiono metody leczenia zahamowania wytrysku (Lawrance i wsp.: Fertil Steril. 2015, 104, 1082–1088).

Joanna Jakubik¹,Kamil Gill¹, Aleksandra Rosiak¹,⁵,
Michał Kupś⁴,⁵, Łukasz Patorski¹,³, Rafał Kurzawa²,⁵,
Monika Frączek⁶, Maciej Kurpisz⁶, Małgorzata Piasecka¹

ZWIĄZEK MIĘDZY STANDARDOWYMI PARAMETRAMI SEMINOLOGICZNYMI A DOJRZAŁOŚCIĄ CHROMATYNY

Ponieważ istnieje potrzeba poszukiwania molekularnych biomarkerów plemników, standardowa ocena seminologiczna nie jest bowiem wystarczającym narzędziem ujawniającym zmiany jakościowe plemników (Fernandez- Escinas i wsp.: J Urol. 2016, 195, 213–219), postanowiono zbadać związek między konwencjonalną charakterystyką plemników a dojrzałością ich chromatyny, stosując wzajemnie uzupełniające się testy. Mężczyźni z nieprawidłowymi parametrami seminologicznymi mieli istotnie podwyższony odsetek plemników z obniżoną protaminacją (test z chromomycyną A3 –CMA3), ze zwiększoną zawartością resztkowych histonów (test z błękitem aniliny – AB), z nieprawidłową kondensacją chromatyny (test z błękitem toluidyny – TB), z pojedynczą nicią DNA (test z oranżem akrydyny – OA) oraz z pofragmentowanym materiałem genetycznym (test HaloSperm) w porównaniu z mężczyznami z prawidłowymi parametrami nasienia. Podobne wyniki uzyskano w przypadku mężczyzn z oligozoospermią, astenozoospermią i teratozoospermią w porównaniu z mężczyznami odpowiednio z prawidłową liczbą plemników w ejakulacie, ich ruchliwością i morfologią. Uzyskano dodatnie statystycznie istotne korelacje między fragmentacją DNA a wiekiem mężczyzn, indeksem teratozoospermii, liczbą komórek linii spermatogenicznej oraz z koncentracją leukocytów w nasieniu, natomiast ujemne z liczbą plemników w ejakulacie, ich morfologią, ruchliwością i żywotnością. Ponadto wyniki testu AB korelowały dodatnio statystycznie istotnie z wynikami testu CMA3, TB i HaloSperm, który korelował również z wynikami testu TUNEL. Wyniki wskazują, że nieprawidłowe standardowe parametry seminologiczne mogą wiązać się z zaburzeniami molekularnymi chromatyny plemników, które najprawdopodobniej są efektem nieprawidłowej jej przebudowy podczas spermiogenezy, gdyż nieprawidłowa zawartość histonów jądrowych współistniała z fragmentacją DNA, obniżoną jego protaminacją i w konsekwencji kondensacją. Uzupełnienie konwencjonalnej charakterystyki plemników o markery biomarkery wydaje się niezbędne.

Finansowanie badań: PUM w Szczecinie (projekt nr WNoZ-322-04/S/2016, FSN-322-5/2016), NCN (projekt nr 2015/19/B/NZ5/02241)

Piotr Jędrzejczak

MĘSKI ROZRÓD W XXI WIEKU - NOWE WYZWANIA

Klinika Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu; e-mail: piotrjedrzejczak@gmail.com

Kolonizacja nowych planet, praca w kosmosie to niewątpliwie cele, które rozpalają wyobraźnię wielu ludzi. Interesującym zagadnieniem jest z pewnością wpływ przebywania w kosmosie na ludzki rozród. Potencjalne zagrożenia dla człowieka stanowią z pewnością mikrograwitacja, promieniowanie kosmiczne oraz stres towarzyszący misjom kosmicznym. Podczas wykładu omówiony zostanie dotychczasowy stan wiedzy dotyczący wpływu przebywania w przestrzeni kosmicznej na męski układ rozrodczy oraz perspektywy dalszych badań.

Marzena Kamieniczna¹, Agnieszka Malcher¹,
Anna Havrylyuk², Andrij Nakonechnyj³,
Justyna Rajewska⁴, Marek Rybkiewicz⁴,
Natalia Rozwadowska¹, Monika Frączek¹,
Elżbieta Gawrych⁴, Valentina Chopyak², Maciej Kurpisz¹

DŁUGOŚĆ POWTÓRZEŃ CAG I GGN GENU RECEPTORA ANDROGENOWEGO U CHŁOPCÓW Z WNĘTROSTWEM ORAZ MĘŻCZYZN Z UKRAINY I POLSKI

¹Instytut Genetyki Człowieka w Poznaniu, Polska Akademia Nauk; ²Katedra Immunologii i Alergologii, Lwowski Narodowy Uniwersytet Medyczny, Ukraina; ³Katedra Chirurgii Dziecięcej, Lwowski Narodowy Uniwersytet Medyczny, Ukraina; ⁴Katedra i Klinika Chirurgii Dziecięcej i Onkologicznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin; e-mail: marzena.kamieniczna@igcz.poznan.pl

Wnętrostwo to najczęściej występująca wada wrodzona u chłopców, związana z układem rozrodczym, o potencjalnie dużym wpływie na płodność w wieku rozrodczym. Obserwuje się tendencję wzrostową występowania wnętrostwa. Tło genetyczne może być związane z funkcjonowaniem genu dla receptora androgenowego (polimorfi zmu powtórzeń CAG i GGN). Celem badań była identyfi kacja wariantów genu receptora androgenowego w populacji chłopców przed pokwitaniem z wnętrostwem (n = 44, w tym wada obustronna n = 20) oraz identyfi kacja wariantów genu receptora androgenowego w populacji mężczyzn z Ukrainy (n = 30). Grupy porównawcze stanowiły nieselekcjonowane grupy młodych mężczyzn (w wieku 18–35 lat) z regionu Wielkopolski (n = 113) i Lubelszczyzny (n = 89) oraz kontrolne grupy mężczyzn płodnych (n = 90) i niepłodnych (n = 40). Materiał i metody: Izolację DNA z krwi obwodowej prowadzono metodą wysalania (6M NaCl). Następnie przeprowadzano reakcję PCR ze znakowanymi starterami obejmującymi fragmenty zawierające powtórzenia CAG i GGN. Rozdział produktów amplifi kacji i analizę ich długości wykonano przy użyciu sekwenatora kapilarnego (AB Hitachi 3130xl Genetic Analyser, Applied Biosystems). Wyniki: U chłopców z wnętrostwem średnia liczba powtórzeń CAG wynosiła 22,0 (16–30), a GGN 23,2 (19–27). Wartości te nie różniły się statystycznie od tych obliczonych dla grupy kontrolnej. W grupie kontrolnej zdrowych mężczyzn (populacja ukraińska) średnia liczba powtórzeń dla CAG wynosiła 22,8 (17–28), a dla GGN 22,4 (16–24). Populacja ukraińska nie odbiegała liczbą powtórzeń CAG i GGN od częstości obliczanych dla populacji mężczyzn z krajów zachodnioeuropejskich. Analiza zakresu i średniej liczby powtórzeń CAG dla nieselekcjonowanej populacji mężczyzn w Polsce wynosiła (22,02 ± 2,82) i była zbliżona do zakresu i średniej populacji zdrowych, płodnych mężczyzn populacji zachodnioeuropejskiej. Podobną tendencję zaobserwowano w stosunku do średniej liczby powtórzeń GGN (23,29 ± 1,59).

Finansowanie badań: NCN (nr projektu 2012/05/N/ NZ5/00893, 2015/19/B/NZ5/02241).

Alicja Kamińska, Sylwia Marek, Laura Pardyak, Małgorzata Kotula-Balak, Barbara Bilińska, Anna Hejmej

WPŁYW ŚRODOWISKOWYCH ZWIĄZKÓW O AKTYWNOŚCI HORMONALNEJ NA SZLAK SYGNAŁOWY NOTCH W GONADZIE MĘSKIEJ SZCZURA
Zakład Endokrynologii, Instytut Zoologii i Badań Biomedycznych, Uniwersytet Jagielloński, Kraków;
e-mail: ala.kaminska@doctoral.uj.edu.pl
Bisfenol A (BPA) i ftalan dibutylu (DBP) to substancje chemiczne stosowane powszechnie do produkcji tworzyw sztucznych. Zaliczane są one do środowiskowych związków o aktywności hormonalnej (EDC, ang. endocrine disrupting chemicals), które poprzez działanie agonistyczne lub antagonistyczne do hormonów płciowych mogą wywierać negatywny wpływ na funkcjonowanie układu rozrodczego. Mimo licznych badań dotyczących skutków ekspozycji na te związki, mechanizm ich działania w gonadzie męskiej nie jest jeszcze w pełni poznany. Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że jedną z dróg działania EDC może być zaburzenie bezpośredniej komunikacji międzykomórkowej zależnej od połączeń szczelinowych. Nieznany jest natomiast wpływ EDC na komunikację jukstakrynową w gonadzie męskiej. W komunikacji jukstakrynowej bierze udział szlak sygnałowy Notch, kontrolujący proliferację, różnicowanie i apoptozę komórek w wielu tkankach, w tym również w jądrach. Celem niniejszej pracy było zbadanie wpływu BPA i DBP na ekspresję komponentów szlaku sygnałowego Notch: receptora Notch1, jego liganda Dll-4 oraz genów efektorowych Hes-1, Hes-5 i Hey1 w jądrach dojrzałych płciowo szczurów. Materiał badawczy stanowiły eksplanty jąder wyizolowane od dojrzałych szczurów szczepu Wistar. Eksplanty inkubowano w warunkach in vitro w obecności BPA (5 × 10-⁶ mol/L, 2,5 × 10-⁵ mol/L, 5 × 10-⁵ mol/L), DBP (10-⁶ mol/L, 10-⁵ mol/L, 10-⁴ mol/L) lub nośnika (0,01% DMSO) przez 24 godziny. W celu wykazania zmian ekspresji Notch1, Dll-4, Hes-1, Hes-5 i Hey1 na poziomie mRNA i białka zastosowano metody qRT-PCR i Western blot. Lokalizację badanych białek określono, wykorzystując analizę immunohistochemiczną. Zarówno ekspozycja na BPA, jak i DBP wywołała wzrost ekspresji mRNA oraz białek Notch1 i Dll-4 w eksplantach jąder. Szczegółowa analiza wykazała, że w kanaliku nasiennym poziom aktywnej formy receptora Notch1 wzrósł po ekspozycji na DBP w komórkach Sertoliego oraz plemnikotwórczych. Wzrost immunoekspresji liganda Dll4 obserwowano przede wszystkim w komórkach plemnikotwórczych eksplanów inkubowanych z BPA. W tkance interstycjalnej obydwa związki spowodowały nasilenie ekspresji receptora Notch 1, a DBP indukował także ekspresję białka Dll4 w komórkach Leydiga. W odpowiedzi na wzrost aktywności sygnalizacji Notch doszło do podniesienia poziomu ekspresji genu efektorowego Hey1. BPA spowodował także spadek poziomu białka Hes-5. Badane związki nie wpłynęły natomiast na ekspresję genu Hes-1. Wyniki przedstawionych badań dowodzą, że BPA oraz DBP wywołują zmiany ekspresji komponentów i genów efektorowych szlaku sygnałowego Notch zarówno w nabłonku plemnikotwórczym, jak i w tkance interstycjalnej. Związki te zaburzają tym samym sygnalizację jukstakrynową w jądrze szczurów, co potencjalnie może stanowić jeden z mechanizmów ich uszkadzającego wpływu na plemnikotwórczą oraz endokrynną funkcję gonady męskiej.

Finansowanie badań: K/DSC/003959
Agnieszka Kolasa-Wołosiuk
ZABURZONA HOMEOSTAZA ANDROGENOWA WYWOŁANA FINASTERYDEM A MORFOLOGIA I FIZJOLOGIA JĄDRA ORAZ NAJĄDRZA SAMCÓW SZCZURÓW SZCZEPU WISTAR ORAZ ICH POKOLENIA POTOMNEGO
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Katedra i Zakład Histologii i Embriologii;
e-mail: agnieszka.kolasa@pum.edu.pl
Spadek jakości nasienia oraz wzrastające problemy z płodnością męską mogą być wywoływane przez czynniki etiologiczne związane ze stylem życia, ekspozycją na promieniowanie, czynniki środowiskowe o aktywności hormonalnej oraz niektóre leki. Jednym z nich mógłby być fi nasteryd, stosowany w terapii raka i łagodnego przerostu prostaty oraz leczeniu łysienia androgenowego młodych mężczyzn. Uważano, iż przewlekła terapia nie ma negatywnego wpływu na płodność i libido pacjentów, jednak dzisiaj funkcjonują terminy „sexual fi nasteride side eff ects” oraz „no pregnancy result” (Fertig i wsp.: Am J Mens Health. 2015, 9, 222–228). Plemniki pacjentów mają podwyższony indeks fragmentacji DNA, częstsze mikrodelecje w chromosomie Y oraz podwyższoną częstotliwość diploidii i disomii chromosomów płci, które nie obniżyły się po rocznej przerwie w przyjmowaniu leku, pomimo poprawy morfologii i ruchliwości plemników (Şalvarci i wsp.: Int Urol Nephrol. 2013, 45, 83–85; Tu i Zini: Fertil Steril. 2011, 95, 2125.e13-4, Collodel i wsp.: Arch Androl. 2007, 53, 229–233). Finasteryd, podobnie jak wiele endocrine disruptors zmieniający T/DHT ratio, można uznać za jeden z reprotoksykantów. Prenatalna ekspozycja na fi nasteryd szczurów i małp rezus spowodowała zmianę odległości odbytu od podstawy penisa, wykształcenie sutków, jak u płci żeńskiej, brak gruczołu krokowego, ektopię jąder, mały worek mosznowy i penis oraz spodziectwo (Prahalada i wsp.: Teratology 1997, 55, 119–131; Bowman i wsp.: Toxicol Sci. 2003, 74, 393–406). Z uwagi na powyższe oraz uzyskane przeze mnie wyniki badań na dojrzałych płciowo samcach pokolenia F0 po ekspozycji na fi nasteryd (zaburzenia morfologii nabłonka plemnikotwórczego, przedwczesne uwalnianie niedojrzałych komórek germinalnych, nieprawidłowości w ekspresji białek połączeń międzykomórkowych oraz zmieniony wzór ekspresji enzymów antyoksydacyjnych najądrza) kolejnym etapem było ustalenie, czy podawanie fi nasterydu „ojcowskim” samcom może wywierać niekorzystny efekt na układ płciowy samców w pokoleniu potomnym (F1:Fin). Poza trudnościami w pozyskaniu potomstwa płci męskiej (niska liczebność miotów, zjadanie młodych, przesunięcie sex ratio w kierunku samiczek) uzyskane przeze mnie wyniki wskazują, iż ekspozycja dojrzałych samców na fi nasteryd wywołuje efekt międzypokoleniowy, ujawniający się u męskiego potomstwa F1:Fin w postaci: 1) zmiany poziomów krążącego i wewnątrzjądrowego T i DHT, 2) zmiany komunikacji międzykomórkowej, mogącej powodować nieprawidłowości w spermatogenezie, 3) zaburzenia ochronnej, antyoksydacyjnej funkcji najądrza, mogącej upośledzać procesy najądrzowego dojrzewania plemników.

Małgorzata Kotwicka¹, Izabela Skibińska¹, Piotr Jędrzejczak²
EKSPRESJA BIAŁKA PELP1 W PLEMNIKACH MĘŻCZYZN DIAGNOZOWANYCH Z POWODU NIEPŁODNOŚCI
¹Katedra i Zakład Biologii Komórki; ²Klinika Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcin kowskiego
w Poznaniu;
e-mail: mkotwic@ump.edu.pl

Wskazuje się, że komórkami docelowymi dla estrogenów są również plemniki ludzkie. Estrogeny działają na komórki docelowa poprzez receptor estrogenowy 1 (ESR1) oraz typu 2 (ESR2). Obydwie formy receptorów obecne są plemnikach ludzkich. Przyjmuje się, że maksymalnie 5–10% wszystkich ESR komórki wykazuje lokalizację błonową. Ponieważ struktura białka klasycznych ESR nie zawiera domen transbłonowych, które są charakterystyczne dla receptorów błonowych, sugeruje się, że ESR są tylko zakotwiczone w błonie komórkowej bądź są związane z innymi białkami błonowymi. Zarówno ESR1, jak i ESR2 nie wykazują aktywności kinaz, dlatego dodatkowe białka muszą brać udział w przekazywaniu informacji z kompleksu ligand-receptor. Białkiem, które uważa się za koordynatora transdukcji sygnału pochodzącego z ESR, jest białko bogate w prolinę, kwas glutaminowy i leucynę (PELP1, ang. proline leucine glutamic acid rich protein 1). W sygnalizacji niegenomowej PEPL1 jest zaangażowany w przekazywanie sygnału pomiędzy ESR a cytoplazmą, poprzez sprzęganie ESR z kinazami obecnymi w cytozolu. PELP1 ma zdolność wiązania zarówno ESR1, jak i ESR2. Interakcje między ESR a PELP1 odbywają się poprzez motywy LXXLL i fragment AF2 receptora estrogenowego. PELP1 wiąże się również z kilkoma innymi receptorami, jak receptor androgenowy, glukokortykoidowy czy progesteronowy. Białko to wchodzi także w interakcje z receptorami czynników wzrostu. Nasze badania wykazały obecność białka PELP1 zarówno w jądrach, jak i w tylnej części główki i wstawkach plemników ludzkich. Poziom ekspresji tego białka był znamiennie wyższy w plemnikach mężczyzn z patologicznymi parametrami nasienia. Stwierdzono istotną statystycznie, ujemną korelację pomiędzy ekspresją PELP1 plemników a koncentracją i całkowitą liczbą plemników oraz ich ruchliwością, morfologią i żywotnością.

Rafał Kubiak
PRAWO PACJENTA DO INTYMNOŚCI I POSZANOWANIA GODNOŚCI
Katedra Prawa Karnego, Uniwersytet Łódzki; Zakład Prawa Medycznego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi;
e-mail: rafal.kubiak@umed.lodz.pl
We współczesnych demokratycznych państwach silnie akcentuje się wartości humanistyczne. Nakazuje się podmiotowo traktować człowieka i szanować jego indywidualizm. Za cenne dobra uznaje się zatem prywatność i godność człowieka. Uzasadnienia ich poszanowania można poszukiwać zarówno w koncepcjach psychologicznych, jak i społecznych. Wartości te są więc też silnie chronione na gruncie prawnym. Na ich doniosłą wagę wskazuje choćby fakt, że zostały one podniesione do rangi konstytucyjnej oraz są przedmiotem ochrony zarówno przepisów cywilnych, jak i karnych. Dużo miejsca tej tematyce poświęca się także w prawie medycznym. Podczas udzielenia świadczeń zdrowotnych może bowiem często dochodzić do pogwałcenia tych wartości. Przedmiotem wystąpienia jest ukazanie teoretycznych podwalin prawa do intymności i godności pacjenta, źródeł regulacji prawnej i etyczno-deontologicznej dotyczącej tej materii oraz przedstawienie przykładowych przypadków naruszenia omawianych dóbr. W sytuacji intymności może dojść do jej pogwałcenia w sensie fi zycznym (np. wskutek obnażenia ciała), jak i w ujęciu intelektualnym (poprzez ujawnienie danych intymnych np. o wykonanych procedurach medycznych). Podczas wystąpienia będzie omówiona także prawna dopuszczalność udziału przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osób postronnych (w tym tzw. osoby bliskiej, osoby wskazanej przez pacjenta, członków personelu medycznego oraz osób kształcących się w zawodach medycznych). W szczególności będzie dokonana analiza zasad wyrażania zgody na uczestnictwo takich osób przy wykonywaniu świadczeń zdrowotnych u dzieci oraz osób ubezwłasnowolnionych oraz zniedołężniałych i nieprzytomnych. Poszanowanie godności polega na podmiotowym traktowaniu chorego jako równorzędnego człowieka. Podczas wystąpienia zaprezentowane będą sposoby właściwego postępowania wobec pacjenta, tak aby nie naruszać jego godności zarówno w warstwie intelektualnej, jak i działaniami fi zycznymi. W ostatnim części referatu będą przedstawione konsekwencje prawne, które mogą wystąpić w wypadku pogwałcenia prawa do intymności i poszanowania godności. Postępowanie takie może uzasadniać dochodzenie roszczeń cywilnych, głównie z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Niektóre z zachowań naruszających omawiane dobra mogą wyczerpywać znamiona czynów zabronionych, przede wszystkim przeciwko czci i nietykalności cielesnej, a także prowadzić do odpowiedzialności karnej za ujawnienie tajemnicy medycznej. Ponadto pogwałcenie prezentowanych wartości może być potraktowane jako przewinienie zawodowe i uzasadniać odpowiedzialność przed sądem lekarskim.

Maria Laszczyńska¹, Aleksandra Rył¹, Katarzyna Grzesiak¹, Weronika Ratajczak¹,
Kinga Walczakiewicz¹
ROZROST PROSTATY  BADANIA DOŚWIADCZALNE I KLINICZNE
Katedra i Zakład Histologii i Biologii Rozwoju¹, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie;
e-mail: maria@laszczynska.pl
Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH, ang. Benign Prostatic Hyperplasia) jest jedną z najczęstszych chorób występujących w przebiegu procesu starzenia się mężczyzn. Zmiany histopatologiczne występujące w tym gruczole mogą dotyczyć aż połowy mężczyzn po 50. roku życia, a odsetek ten zwiększa się o blisko 10% po każdej kolejnej dekadzie życia. Analizując strukturę społeczeństwa i prognozy demografi czne, należy stwierdzić, że problem ten będzie dotyczył coraz większej liczby mężczyzn.. W przeciwieństwie do nowotworów gruczołu krokowego łagodny rozrost prostaty jest łatwiejszy do zdiagnozowania. Już w pierwszych fazach rozwoju choroby może powodować wyraźne objawy wpływające na funkcje układu moczowego. Jak dotąd dokładna patofi zjologia rozwoju łagodnego rozrostu gruczołu krokowego nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Wiadomo jednak, że istnieje wiele czynników ryzyka, zarówno modyfi - kowalnych, jak i niemodyfi kowalnych wpływających na BPH. Jako główne czynniki ryzyka wymienia się: wiek, występowanie zespołu metabolicznego, otyłość, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze oraz złe nawyki żywieniowe. Ze względu na powszechne występowanie łagodnego rozrostu prostaty oraz trudności w jego leczeniu, jak też chęć poznania patofi zjologii tej choroby, prowadzone są badania naukowe, zarówno doświadczalne, jak i kliniczne, które obejmują szereg zagadnień związanych z rozwojem BPH (Chughtai i wsp.: Nature Reviews Disease Primers, 2016, doi: 10.1038/nrdp.2016.31). Przykładem badań obecnie prowadzonych na zwierzęcych modelach jest analiza i poszukiwanie roli antyoksydantów mających znaczenie w hamowaniu rozwoju łagodnego rozrostu prostaty u szczurów (Chen i Song: Environ Toxicol Pharmacol. 2016, 45, 315–320; Kim i wsp.: J Med. Food. 2016, 19, 746–752). Innym badaniem, również prowadzonymi na szczurzym modelu, jest ocena nowych potencjalnych środków farmaceutycznych mających na celu hamowanie rozwoju BPH (Chen i wsp.: J Huazhong Univ Sci Technolog Med Sci. 2016, 36, 806–810). Badania prowadzone na modelu zwierzęcym obejmują także zagadnienia z zakresu poszukiwania nowych mechanizmów etiopatologii BPH i wskazują m.in. na udział układu przywspółczulnego i autofagii w rozwoju tej choroby (Cai i wsp.: Chin Med J (Engl). 2017, 130, 1953–1960). Z kolei w badaniach klinicznych prowadzonych na pacjentach z występującym łagodnym rozrostem prostaty analizowane są mechanizmy molekularnej patogenezy rozrostu gruczołu krokowego, co daje możliwość poszukiwań nowych i spersonalizowanych terapii rozrostu prostaty (Henry i wsp.: Prostate. 2017, 77, 1344–1355). Istnieje również wiele doniesień badających wpływ czynników zapalnych i występowanie stanu zapalnego w inicjowaniu oraz etiopatologii łagodnego rozrostu stercza (Xu i wsp.: Eur J Histochem. 2017, doi: 104081/ejh. 2017.2775). Takie szerokie ujęcie problematyki rozwoju łagodnego rozrostu gruczołu krokowego pozwala na przybliżenie i dokładniejsze poznanie przyczyn powstawania schorzenia, ale także daje możliwość poszukiwania nowych celów terapeutycznych dla BPH.

Małgorzata Piasecka¹, Kamil Gill¹, Aleksandra Rosiak¹,⁴, Joanna Jakubik¹, Łukasz Patorski¹,³,
Mariola Marchlewicz²
OD BADAŃ MORFOLOGICZNYCH DO BADAŃ MOLEKULARNYCH PLEMNIKÓW
¹Katedra i Zakład Histologii i Biologii Rozwoju; ²Zakład Dermatologii Estetycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie; ³Klinika Ginekologii, Endokrynologii i Onkologii Ginekologicznej, SPSK1, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie; ⁴VitroLive Centrum Ginekologii i Leczenia Niepłodności w Szczecinie;
e-mail: mpiasecka@ipartner.com.pl

Wzrastające znaczenie czynnika męskiego w niepłodności partnerskiej spowodowało dynamiczny rozwój metod diagnostycznych wykraczających poza standardową ocenę seminologiczną, która jest podstawowym narzędziem weryfi kującym nieprawidłowości męskich komórek rozrodczych, ale która w wielu przypadkach ma niewystarczającą wartość w przewidywaniu zdolności plemników do zapłodnienia tak w warunkach samoistnej koncepcji, jak i wspomaganej medycznie. Zatem wprowadzenie dodatkowych, wzajemnie uzupełniających się metod badawczych, stało się koniecznością dla pracowni andrologicznych, zwłaszcza gdy mamy do czynienia z niepłodnością idiopatyczną, u podłoża której należy poszukiwać molekularnych biomarkerów (Tashmaspour i wsp.: J Assist Reprod Genet. 2014, 31, 1115–1137). Nie ulega wątpliwości fakt, że zaburzenia strukturalne plemników widoczne już w mikroskopie świetnym (zwłaszcza te zaawansowane) bądź dopiero ujawniające się w mikroskopie elektronowym (transmisyjnym i skaningowym) i powodujące liczne nieprawidłowości funkcjonalne gamet mogą być powiązane z ich defektami molekularnymi, w tym nieprawidłowościami genetycznymi (np. mutacje punktowe i translokacje chromosomów, disomie chromosomów autosomalnych i płciowych) i w konsekwencji mogą stać się przyczyną niewyjaśnionych nawracających spontanicznych poronień (Cao i wsp.: Ontotarget. published online 19.04.2017; Collodel i wsp.: Andrologia. 2009, 41, 352–360; Nussdorfer i wsp.: Bosnian J Basic Med. Scien. published online 18.06.2017). Wykazano, że makrocefalia, „crater defect” i globozoospermia (mutacja genów SPATA16, PICK1 i DPY19L2, AURKC) mają podłoże genetyczne (Gatimel i wsp.: Andrology. 2017, 5, 845–862). Z kolei plemnikom z widocznym brakiem połączenia między główką a witką (ang. detached tail defect) lub pozbawionym główki (ang. acephalic, decapitated sperm syndrome, pinhead sperm) towarzyszą mutacje w genie BRDT, SUN5, diploidie chromosomu 18, X i Y i zaburzenia kondensacji chromatyny (Li i wsp.: Oncotarget. 2017, 8, 19914–19922). W dysplazji osłonki włóknistej plemnika manifestującej się w nasieniu obecnością krótkich, grubych, niekiedy kikutowatych witek stwierdza się mutacje genów AKAP3 i AKAP4, DNAH1, GAPDS oraz disomie chromosomów X i Y (Baccetti i wsp.: Hum Reprod. 2005, 20, 2790–2794). W przypadku wielokrotnych morfologicznych anomalii witki plemnika (MMAF, ang. multiple morphological abnormalities of the fl agella) przejawiających się zawiniętą lub zagiętą bądź krótką witkę plemnika lub też jej brakiem ujawnia się mutacje genu DNAH1 (28–44% przypadków), CFAP43 i CFAP44, zwiększenie odsetka aneuploidii i fragmentację DNA (Coutton i wsp.: Hum Reprod Update. 2015, 21, 455–485; Ray i wsp.: Clin Genet. 2017, 91, 217–232; Tang i wsp.: Am J Hum Genet. 2017, 100, 854–864; Wambergue i wsp.: Hum Reprod. 2016, 31, 1164–1172). W opisanych anomaliach wykorzystanie techniki zapłodnienia pozaustrojowego stwarza ryzyko przeniesienia już istniejących zmian genetycznych i powstania nowych. Może jednak kończyć się brakiem sukcesu rozrodczego. Stąd selekcja pacjentów (mężczyźni z uleczalną i nieuleczalną niepłodnością) staje się niezbędna, bowiem pozwala na prawidłowe postepowanie terapeutyczne.

Lechosław T. Putowski, Joanna Tkaczuk-Włach
JAK ZOSTAĆ OJCEM W ŚWIECIE UŻYWEK?
Katedra i Klinika Ginekologii i Endokrynologii Ginekologicznej, Wojskowy Szpital Kliniczny, Uniwersytet Medyczny w Lublinie;
e-mail: putowskil@yahoo.com
W wyniku procesu ewolucji na przestrzeni milionów lat wykształcił się specyfi czny sposób przedłużania gatunków. Trudno jest jednak wskazać inny gatunek, poza człowiekiem, który sam przyczynia się do zaburzeń tego naturalnego w cyklu życia procesu. Jednym z przykładów tego typu działań jest ciągłe poddawanie swojego organizmu działaniu szkodliwych czynników środowiskowych, w tym również substancji zwanych powszechnie używkami. Czynniki te działają niekorzystnie na układ rozrodczy u obu płci. Tworzące się plemniki narażone są na uszkodzenie przez cały okres życia osobnika, ze względu na ciągłe powstawanie nowych komórek rozrodczych w procesie spermatogenezy. Może to prowadzić do uszkodzenia DNA plemników, apoptozy komórek gonady, okresowego lub całkowitego zahamowania spermatogenezy i dojrzewania plemników. Ze względu jednak na złożoną konstrukcję badań trudno jest mówić o uzyskaniu pewnych wyników na reprezentatywnej grupie osobników. Równocześnie wskazano wiele substancji chemicznych, których szkodliwe działanie na płodność mężczyzn zostało udowodnione ponad wszelką wątpliwość. Najlepiej poznanym niekorzystnym czynnikiem chemicznym jest dym tytoniowy. Zawarte w nim substancje zwiększają liczbę wolnych rodników, które z kolei prowadzą do zwiększenia peroksydacji nienasyconych kwasów tłuszczowych w błonie komórkowej i utratę ruchliwości plemników. Wolne rodniki mogą jednocześnie niszczyć integralność DNA plemników i obecnych w nich mitochondriów. Może to również wpływać na ograniczenie ruchliwość plemników. Inną, dobrze poznaną substancją stymulującą powstawanie wolnych rodników jest alkohol etylowy. Nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi do obniżenia rezerwy antyoksydacyjnej organizmu oraz do zaburzeń funkcji układu podwzgórze– przysadka mózgowa–jądro, co w efekcie może prowadzić do obniżenia stężenia testosteronu w surowicy krwi. Testosteron odgrywa ważną rolę w rozwoju i utrzymaniu funkcji rozrodczych mężczyzny, jednak egzogenne androgeny, stosowane jako anaboliki przez niektórych sportowców, mogą mieć negatywny wpływ na funkcję gonad. Nadmiar testosteronu może hamować stężenie gonadotropin, co w efekcie powoduje redukcję produkcji endogennego testosteronu w jądrach i w rezultacie ogranicza spermatogenezę. Efektem może być atrofi a jąder, obniżenie stężenia testosteronu i ograniczenie płodności. Zmiany te mogą również odpowiadać za zwiększoną częstość aneuploidii chromosomów płciowych u potomstwa. Zwiększone stężenie testosteronu i stosowanych steroidów androgenno-anabolicznych (AASs, ang. anabolic androgenic steroids) może zaburzać funkcjonowanie osi podwzgórze– przysadka mózgowa–jądro poprzez hamowanie podwzgórza i przysadki mózgowej. W efekcie może to obniżać stężenie folitropiny i lutropiny, prowadząc do hamowania syntezy testosteronu, a w konsekwencji do hamowania spermatogenezy. Dodatkowo, poza obniżoną liczbą plemników, zmniejszoną objętością jąder u niektórych osób przyjmujących AASs obserwuje się inne objawy hipogonadyzmu, jak obniżone libido i zaburzenie erekcji. Powrót do normy w przypadku osób stosujących AASa jest możliwy, jednak może trwać stosunkowo długo. Gonada męska jest również miejscem działania obecnego w plazmie nasienia, plemnikach i najądrzach systemu endocannabinoidowego. System ten bierze udział w regulacji ruchliwości plemników, kapacytacji, reakcji akrosomalnej, a przez to w regulacji płodności. Staje się oczywiste, że egzogenne cannabinoidy, jak na przykład marihuana i opiaty, łącząc się ze swoimi receptorami, mogą zaburzać płodność mężczyzn poprzez hamowanie wydzielania gonadotropin, głównie LH, i powodować obniżenie produkcji testosteronu w jądrach. Ponadto długotrwałe stosowanie opiatów może wywoływać efekty antydopaminergiczne i powodować zwiększenie stężenia prolaktyny w surowicy krwi. Używanie marihuany może być również przyczyną innych zaburzeń, jak problemy ze wzwodem. Kokaina zaliczana jest do stymulantów aktywności centralnego układu nerwowego i również może hamować uwalnianie LH oraz prolaktyny z przysadki. Brak jest badań wskazujących na wpływ kokainy na płodność mężczyzn, jednak sugeruje się niekorzystny wpływ używki na jakość plemników. Nie ma wątpliwości, że stosowanie substancji zaliczanych do grupy używek może być przyczyną zaburzenia płodności mężczyzn. Ich szkodliwe działanie uzależnione jest od długości ich stosowania, wysokości dawek, a także indywidualnej wrażliwości organizmu. Pewne jest również, że unikanie substancji o szkodliwym działaniu może zapobiegać potencjalnym problemom z płodnością u mężczyzn. Proponowana terapia powinna być dostosowana do przyczyny powstałych zmian, jakkolwiek jej skuteczność pozostaje często wątpliwa.

Ewa Rajpert-De Meyts
BIOPSJA KONTRALATERALNA JĄDRA U PACJENTÓW Z GUZAMI KOMÓREK PŁCIOWYCH: POBIERAĆ CZY NIE?

Department of Growth and Reproduction, Copenhagen University Hospital (Rigshospitalet), Copenhagen, Denmark,
e-mail: erm@rh.dk
Nowotwory jąder wywodzące się z komórek płciowych, które występują u młodych mężczyzn (seminoma – nasieniak oraz nonseminoma – nowotwory nienasieniakowate), poprzedzone są wewnątrzkanalikowym stanem przedrakowym, tzw. nowotworem komórek płciowych in situ (GCNIS, ang. germ cell neoplasia in situ,), uprzednio nazywanym carcinoma in situ (CIS) jądra (Rajpert-De Meyts et al.: Lancet, 2016, 387, 1762–1774; Ulbright et al.: WHO Classifi cation 2016). Pacjenci z jednostronnym złośliwym rakiem jądra mają zwiększone ryzyko GCNIS w przeciwległym jądrze, który z czasem zagraża przekształceniem się w metachroniczny inwazyjny nowotwór. Wykrycie GCNIS w bioptacie z drugiego jądra może temu zapobiec, więc otwarta biopsja chirurgiczna przeciwległego jądra pobierana podczas orchidektomii, jest od lat 80. XX wieku wykonywana w Danii rutynowo (Berthelsen et al.: Br Med J., 1979, 2, 363–364). W niektórych innych krajach również wprowadzono tę metodę, a w kilku ośrodkach w północnych Niemczech dla zwiększenia szansy wykrycia zmian przedrakowych często stosuje się podwójną (ang. two-site) biopsję (Dieckmann et al.: Eur Urol., 2007, 51, 175–185; Ruf et al.: Andrology, 2015, 3, 92–98). Jednakże pobieranie biopsji jest dyskutowane i przez wiele ośrodków uważane za inwazyjną metodę o zbyt niskiej skuteczności diagnostycznej. Niedawno przeprowadzona ogólnokrajowa duńska analiza wykazała, że u 1,9% pacjentów, u których pobrano biopsję kontralateralną, pomimo negatywnego wyniku pojawił się metachroniczny rak jądra w trakcie okresu obserwacji trwającego do 20 lat (Kier et al.: Annals Oncol., 2015, 26, 737–742). Wyniki te skłoniły nas do przeprowadzenia analizy wyników biopsji screeningowych pobranych od 659 pacjentów w okresie 11 lat (1996–2007), gdy metodyka była starannie opracowana, włączając immunohistochemiczne (IHC) wybarwienia z przeciwciałami specyfi cznymi dla GCNIS (markerami komórek nowotworowych). U 7% pacjentów GCNIS został wykryty i wyleczony radioterapią, czyli ze znamiennie wyższą częstością niż 4% w badaniu ogólnokrajowym. W ciągu 10–21 lat obserwacji tylko u 5 pacjentów (0,76%) z negatywną biopsją pojawił się metachroniczny rak jądra, a więc ze znacznie niższą częstością w porównaniu z 2,2% pacjentów, u których we wcześniejszym okresie nie pobrano biopsji (Rajpert-De Meyts et al., w przygotowaniu). Powyższe wyniki pozwalają sformułować wniosek, że biopsja screeningowa jądra przeciwległego w celu wykrycia GCNIS zapobiega metachronicznym rakom w 4–7% przypadków. Sukces metody zależy w dużej mierze od biegłości chirurga i jakości technicznej, dlatego zaleca się wykonywanie biopsji w wyspecjalizowanych ośrodkach, które mają możliwość wykonania nieodzownego według obecnego standardu wybarwienia IHC. Jednakże nawet najlepiej wykonana biopsja kontralateralna nie jest w stanie całkowicie zapobiec metachronicznym rakom jądra, dlatego pożądane są badania naukowe mające na celu opracowanie nowych, bardziej czułych metod screeningowych.

Andrzej Rogoza, Marta Pietruszczak
PRZYPADEK CIĄŻY BIOCHEMICZNEJ Z NASIENIA MĘŻCZYZNY Z ZESPOŁEM KARTAGENERA PO ZASOSOWANIU PROCEDURY IVF ICSI
Klinika Leczenia Niepłodności INVIMED Gdynia; e-mail: rogoza@poczta.fm

Zespół Kartagenera (ZK), czyli pierwotna dyskineza rzęsek (PCD, ang. primary ciliary dyskinesia), jest chorobą dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny (Berdon i Willi: Pediatr Radiol. 2004, 34, 38–42). Na PCD składa się triada objawów: odwrócenie trzewi, przewlekłe zapalenie zatok oraz rozstrzenie oskrzeli. Istotą choroby jest mutacja w genie kodującym białko dyneinę w rzęskach (Chilvers i wsp.: J Allergy Clin Immunol. 2003, 112, 3, 518–524). Konsekwencją mutacji u mężczyzn jest asthenozoospermia. W celu uzyskania ciąży w procedurze in vitro opracowano kilka metod wybierania („uruchomienia”) plemników zdolnych do zapłodnienia w celu zastosowania ich w docytoplazmatycznej injekcji do komórki jajowej (ICSI, ang. intracytoplasmic sperm injection), np. metoda pipetowa, z pentoksyfi liną (Cayan et al.: Fertil Steril, 2001, 76, 3, 612–614; Hattori et al.: Fertil Steril. 2011, 95, 7, 2431.e9–11). U mężczyzny z PCD, lat 28, o wskaźniku masy ciała (BMI, ang. body mass index) 30,2 kg/m², o prawidłowej budowie jąder i prącia, bez patologicznych zmian w powrózkach nasiennych, stwierdzono w spermiogramie: koncentracja plemników – 36 mln/ml, ruchliwość – 0%, prawidłowa morfologia – 4%, żywotność (Host-test) – 63%. Partnerkę stymulowano według protokołu krótkiego z antagonistą gonadoliberyny i uzyskano 8 dojrzałych komórek jajowych. Plemniki selekcjonowano 2 metodami: pipetową i z pentoksyfi liną. Uzyskano cztery zapłodnione komórki. Trzy komórki zostały zapłodnione plemnikami wyselekcjonowymi przy użyciu pierwszej metody. Jedna z wykorzystaniem pentoksyfi liny. W wyniku hodowli in vitro uzyskano dwa zarodki odpowiedniej jakości, które podano pacjentce. Po 14 dniach stwierdzono ciążę biochemiczną. Potwierdzono skuteczność metod wyszukiwania żywych plemników u mężczyzn z zespołem Kartagenera, co zaowocowało uzyskaniem 3-dniowych zarodków. Biorąc pod uwagę większą liczbę zarodków pochodzących z selekcji plemników metodą pipetową, należy rozważyć stosowanie tej metody w następnych przypadkach.

Aleksandra Rosiak¹,⁶, Kamil Gill¹, Joanna Jakubik¹,
Monika Frączek⁵, Michał Kupś⁴,⁶, Łukasz Patorski¹,³,
Rafał Kurzawa²,⁶, Maciej Kurpisz⁵, Małgorzata Piasecka¹

WYBRANE PARAMETRY SEMINOLOGICZNE MĘŻCZYZN RÓŻNYCH GRUP WIEKOWYCH

¹Katedra i Zakład Histologii i Biologii Rozwoju; ²Zakład Zdrowia Prokreacyjnego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie; ³Klinika Ginekologii, Endokrynologii i Onkologii Ginekologicznej, SPSK1, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie; ⁴Oddział Urologii i Onkologii Urologicznej Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie; ⁵Instytut Genetyki Człowieka w Poznaniu, Polska Akademia Nauk; ⁶VitroLive Centrum Ginekologii i Leczenia Niepłodności w Szczecinie; e-mail: rosiak.aleksandra@yahoo.com

Późne ojcostwo staje się zjawiskiem socjologicznym. Młodzi ludzie inwestując w swój rozwój, chcą uzyskać odpowiedni status ekonomiczny i odkładają decyzję o posiadaniu potomstwa na czwartą, a nawet piątą dekadę życia, szczególnie mężczyźni (Herati i wsp.: Fertil Steril. 2017, 107, 319–323). Celem badań była ocena wpływu wieku mężczyzny na standardowe (analiza według WHO, 2010) oraz molekularne (ocenione za pomocą testów z wykorzystaniem błękitu aniliny, toluidyny, chromomycyny A3, testu TUNEL) parametry seminologiczne. U mężczyzn ≥40. r.ż. obniżała się objętość ejakulatu, odsetek plemników morfologicznie prawidłowych oraz wzrastał odsetek plemników z fragmentacją DNA w porównaniu do mężczyzn <40 r.ż. Podobnie u mężczyzn z normozoospermią lub nieprawidłowymi parametrami seminologicznymi ≥40 r.ż. zmniejszała się także objętość ejakulatu i wzrastał odsetek plemników z obniżoną integralnością materiału genetycznego. Z kolei u badanych ≥45. r.ż. dochodziło do istotnego zmniejszenia objętości ejakulatu oraz całkowitej liczby plemników w ejakulacie. Między 30.–35. r.ż. obniżała się istotnie koncentracja męskich gamet w ejakulacie oraz wzrastał indeks teratozoospermii w porównaniu z mężczyznami <30. r.ż. Mężczyźni <30. r.ż. mieli istotnie wyższy odsetek plemników o prawidłowej morfologii oraz wykazujących ruch. Najwyższy odsetek męskich komórek rozrodczych z nacięciami DNA obserwowano u mężczyzn między 41. a 45. r.ż. Wydaje się, że wraz z wiekiem może dochodzić do nieprawidłowości w procesie spermatogenezy. Najistotniejsze, niekorzystne zmiany obserwowane były powyżej 45. r.ż., a nawet już >40. r.ż. Należy zatem zwiększać świadomość populacji, z jakim ryzykiem może wiązać się późne ojcostwo.

Iwona Rotter, Aleksandra Rył, Aleksandra Szylińska
OSTEOPOROZA U MĘŻCZYZN  FAKTY I MITY
Zakład Rehabilitacji Medycznej i Fizjoterapii Klinicznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie;
e-mail: iwona.rotter@pum.edu.pl
Osteoporoza u mężczyzn wciąż jest problemem niedocenianym. Zasadniczy wpływ na masę kostną ma szczytowa masa kostna uzyskiwana po 20. r.ż i szybkość jej ubytku. Utrata gęstości tkanki kostnej zaczyna się u większości mężczyzn po 40. r.ż., jednak w przeciwieństwie do kobiet u mężczyzn nie stwierdza się gwałtownej redukcji gęstości tkanki kostnej. Stopniowo zmniejsza się aktywność osteoblastów i skraca się długość ich życia, co w efekcie skutkuje nasileniem procesu resorpcji kości. Badania epidemiologiczne wskazują, że życiowe ryzyko złamań dla 50-letnich mężczyzn wynosi 13%, a dla mężczyzn 80-letnich wzrasta do 25%. Istotną rolę w utrzymaniu właściwej gęstości kości odgrywają androgeny, a zwłaszcza testosteron. Występujący u części mężczyzn hipogonadyzm związany z wiekiem sprzyja obniżaniu gęstości tkanki kostnej. Nie bez znaczenia jest też rola estrogenów. Badania wykazują, że u mężczyzn z obniżonym stężeniem estrogenów obserwuje się zmniejszoną gęstość kości. Zgodnie z wytycznymi Th e Endocrine Society z 2012 r. wszyscy mężczyźni powyżej 70. roku życia powinni mieć wykonane badanie densytometryczne, natomiast w odniesieniu do mężczyzn między 50. a 69. rokiem życia zaleca się densytometrię tym, u których stwierdza się dodatkowe czynniki ryzyka złamań (Głuszko: Med Prakt. 2016, 5, 52–56). U mężczyzn zaleca się bardzo ostrożne korzystanie z tzw. kalkulatorów oceniających ryzyko złamania (np. FRAX, ang. Fracture Risk Assessment Tool) z uwagi na możliwość zawyżania rozpoznania osteoporozy i niepotrzebnego leczenia. W postępowaniu terapeutycznym obok preparatów wapnia i witaminy D3 stosuje się bisfosfoniany, a w uzasadnionych przypadkach włącza się do leczenia teryparatyd i denosumab. Ponadto u mężczyzn z hipogonadyzmem związanym z wiekiem zaleca się podawanie testosteronu, jednak wpływ takiego postępowania na ryzyko złamań pozostaje nieznany.

Jolanta Słowikowska-Hilczer¹, Maria Szarras-Czapnik²
PŁODNOŚĆ OSÓB Z ZABURZENIAMI RÓŻNICOWANIA PŁCIOWEGO
¹Zakład Endokrynologii Płodności, Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; ²Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Instytut „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie;
e-mail: jolanta.slowikowska-hilczer@umed.lodz.pl
Dla prawidłowego rozwoju płciowego konieczna jest zgodność między płcią genetyczną, gonadalną, genitalną, somatyczną oraz psychiczną. Jeśli brak jest tej zgodności, pojawiają się zaburzenia rozwoju płci (ZRP, ang. disorders of sex development). Zaburzenia te obserwuje się zwykle w postaci nadmiernej maskulinizacji u osób z płcią genetyczną żeńską, np. we wrodzonym przeroście nadnerczy lub niedostatecznej maskulinizacji u osób z płcią genetyczną męską, np. w dysgenezji jąder, zaburzeniach biosyntezy testosteronu lub dihydrotestosteronu czy niewrażliwości na androgeny. Obraz kliniczny jest zróżnicowany, a nasilenie objawów zmienne w zależności od wieku pacjenta (Rey i wsp.: Best Pract Res Endocrinol Metab. 2011, 25, 221–238). Postępowanie medyczne w takich przypadkach stwarza wiele problemów, które w znacznej mierze wynikają z braku dostatecznej wiedzy na temat patofi zjologii tych zaburzeń. Główne trudności, z jakimi spotyka się zespół diagnostyczno-terapeutyczny, to: nadanie płci metrykalnej, przewidywanie tożsamości płciowej, czynności hormonalnej gonad oraz płodności, a także decyzja co do podjęcia zabiegów chirurgicznych obejmujących narządy płciowe oraz gonady. Postępowanie terapeutyczne wywołuje nadal wiele kontrowersji m.in. dlatego, że osoby z ZRP często mają usuwane gonady ze względu na wysokie ryzyko zmian nowotworowych po okresie dojrzewania płciowego, ale w ten sposób pozbawiane są szansy na posiadanie biologicznego potomstwa. W latach 2013–2016 zostały przeprowadzone europejskie badania nad odległymi wynikami leczenia chirurgicznego i hormonalnego oraz wsparcia psychologicznego u osób z ZRP o akronimie dsd-LIFE. W badaniu wzięło udział 1040 pacjentów z różnym przyczynami ZRP. Badano m.in. płodność tych osób. Wykazano, że większość osób z ZRP jest nieodwracalnie niepłodna (Slowikowska-Hilczer i wsp.: Fertil Steril. 2017, pii:S0015- 0282(17)31708-9). Niektóre zaburzenia rozwoju płci nie wykluczają jednak posiadania dzieci. Wrodzony przerost nadnerczy powoduje poważne zaburzenia hormonalne, co obniża płodność, ale po zastosowaniu odpowiednich metod terapii hormonalnej i wspomagania rozrodu wskaźnik ciąż u tych kobiet jest zbliżony do tego wśród kobiet zdrowych. Bez szans na płodność są pacjenci z 46,XY i całkowitą niewrażliwością na androgeny oraz z całkowitą dysgenezją gonad, a także mężczyźni z kariotypem 46,XX. Inaczej jest w przypadku częściowej niewrażliwości na androgeny czy częściowej dysgenezji gonad, gdzie płodność jest możliwa. Jest bowiem obecna struktura jądra, która może zawierać komórki spermatogenezy, a w okresie dojrzałości nawet pojedyncze plemniki, które można wykorzystać do zapłodnienia metodami rozrodu wspomaganego. W związku z wynikami programu dsd- -LIFE trwają prace nad opracowaniem rekomendacji dotyczących postępowania terapeutycznego u osób z ZRP.

Badanie sponsorowane przez 7 Program Ramowy Unii Europejskiej nr 305373 oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Grant nr 2922/7.PR/2013/2



Jerzy Starzyk
OPÓŹNIONE DOJRZEWANIE U CHŁOPCÓW
Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży, Katedra Pediatrii, Instytut Pediatrii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Jagielloński,
Collegium Medicum, Kraków; e-mail: jerzystarzyk@cm-uj.krakow.pl
U chłopców najczęściej występuje hipogonadyzm przejściowy spowodowany konstytucjonalnym opóźnieniem wzrastania i dojrzewania (KOWD). Rzadszy jest hipogonadyzm trwały spowodowany uszkodzeniem podwzgórza lub przysadki (wtórny), pierwotnym uszkodzeniem gonad (pierwotny) lub jednoczesnym uszkodzeniem obu tych struktur (złożony). Rozpoznanie poszczególnych postaci hipogonadyzmu sugerują występujące w kolejnych okresach życia zaburzenia rozwoju płciowego lub inne niespecyfi czne objawy. Dysgenezja gonad objawia się u noworodka zaburzeniem rozwoju zewnętrznych narządów płciowych (46,XY DSD), natomiast wrodzona wielohormonalna niedoczynność przysadki (WNP) niedorozwojem prącia, zmniejszoną objętością jąder i wnętrostwem, którym towarzyszyć może hipoglikemia oraz hiperbilirubinemia. Występujące w okresie dziecięcym hamowanie wzrastania, objawy neurologiczne i okulistyczne oraz moczówka prosta, bez współistniejących zaburzeń rozwoju płciowego, mogą być wynikiem wrodzonej lub nabytej WNP. W okresie młodzieńczym schorzenia wywołujące hipogonadyzm manifestują się brakiem zwiększenia objętości jąder (>4 mL) w wieku ≥14 lat lub brakiem progresji dojrzewania w okresie 4,5 lat od początku dojrzewania. Rozpoznanie hipogonadyzmu u noworodka potwierdza wykazanie w surowicy krwi niskich stężeń lutropiny (LH, ang. luteinizing hormone) i folikulotropiny (FSH, ang. follicle-stimulating hormone), testosteronu, hormonu antymüllerowskiego (AMH, ang. anti-müllerian hormone) i inhibiny B. W okresie dziecięcym charakterystyczne są niskie stężenia inhibiny B i AMH, a w okresie dojrzewania – wysokie podstawowe stężenie FSH w hipogonadyzmie pierwotnym oraz zbyt niski wyrzut LH po stymulacji gonadoliberyną (GnRH, ang. gonadotropin-releasing hormone) w hipogonadyzmie wtórnym. Niskie stężenie inhibiny B jest typowe dla hipogonadyzmu złożonego i pozwala ponadto na odróżnienie trwałego izolowanego niedoboru gonadotropin od przejściowego w KOWD. W hipogonadyzmie wtórnym należy wykonać badanie rezonansu magnetycznego okolicy podwzgórza i przysadki, a u chorych z hipogonadyzmem pierwotnym – badanie kariotypu oraz badanie ultrasonografi czne gonad. Leczenie chirurgiczne jest ograniczone do guzów nadsiodłowych wywołujących objawy miejscowe. Radio- i chemoterapia jest leczeniem z wyboru w guzach zarodkowych i glejakach. Nie należy usuwać guzów przysadki spowodowanych mutacją genu Prop-1 lub LHX3. Celem leczenia mikroprącia u noworodka stosuje się kilkumiesięczne leczenie testosteronem lub LH i FSH, albo miejscowe dihydrotestosteronem. W okresie młodzieńczym należy zastosować stopniową 3–4-letnią indukcję dojrzewania płciowego, która w hipogonadyzmie pierwotnym polega na stosowaniu testosteronu. W hipogonadyzmie wtórnym leczenie można rozpoczynać zarówno testosteronem, jak i rekombinowanymi LH i FSH.

Piotr Paweł Świniarski
REKONSTRUKCJA PRĄCIA PO ZABIEGACH ONKOLOGICZNYCH, AMPUTACJACH URAZOWYCH I W PRZYPADKU NIEPEŁNEGO ROZWOJU NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
St Peter’s Andrology Centre and Andrology Department, Institute of Urology, University College London Hospitals, Londyn, Wielka Brytania;
e-mail: piotr.swiniarski@hotmail.com
Prawidłowo zbudowane i normalnie funkcjonujące prącie to dla każdego mężczyzny bardzo istotny element stanu zdrowia fi zycznego i psychicznego. Narządy płciowe nieprawidłowo wykształcone lub utrata prącia w wyniku choroby nowotworowej albo urazu powodują nie tylko brak możliwości podjęcia aktywności seksualnej, ale także są silnym czynnikiem stresogennym, doprowadzając do depresji lub innych zaburzeń psychicznych. Rekonstrukcja prącia jest dużym wyzwaniem dla chirurga. Nowe prącie powinno nie tylko wyglądać podobnie do naturalnego narządu płciowego, ale także spełniać jego dwie podstawowe funkcje: moczową – być końcowym odcinkiem dolnych dróg moczowych i nasiennych, oraz płciową – mieć możliwość uzyskania odpowiednio sztywnej erekcji pozwalającej na podjęcie współżycia płciowego. Aby to uzyskać, należy wytworzyć prącie z wewnętrzną cewką moczową, zaś w tak przygotowane prącie wszczepić protezy ciał jamistych. Najlepsze efekty uzyskuje się, rekonstruując prącie z płatów skórnych, cewkę moczową z części płata skórnego wykorzystanego na prącie lub z błony śluzowej policzka. Płaty skórne mogą być płatami zrotowanymi pochodzącymi z podbrzusza, spojenia łonowego, pachwin, zaś ich ukrwienie opiera się na naczyniach krwionośne z części skóry niemobilizowanej. Płaty skórne uszypułowane pobiera się zwykle z uda, zaś ich ukrwienie opiera się o szypułę naczyniową, której długość i ruchomość pozwala na transfer płata z uda na spojenie łonowe. Płaty skórne wolne pobiera się z dowolnej okolicy ciała pozwalającej na wypreparowanie jednego kawałka skóry z szypułą naczyniową zapewniającą ukrwienie dla całego obszaru płata, a następnie przyszywa się je nad spojeniem łonowym i zespala mikrochirurgicznie z dostępnymi w tej okolicy naczyniami tętniczymi, żylnymi i nerwami. Najczęściej wykorzystuje się w tym celu płaty skórne z podbrzusza, przedramienia, uda lub płat skórno-mięśniowy z mięśnia najszerszego grzbietu. Wybór konkretnej techniki i płata skórnego zależy od preferencji pacjenta, warunków anatomicznych, preferencji i doświadczenia chirurga. Po wykonaniu falloplastyki oraz przeczekaniu okresu wygojenia i wczesnych powikłań pooperacyjnych wszczepia się w prącie protezy ciał jamistych. Rekonstrukcja jest trudna, długotrwała i obciążona wysokim ryzykiem powikłań, ale wykonalna i dająca szansę na odzyskanie przez mężczyznę w pełni sprawnego prącia.

Michał Witt
RZĘSKI I WICI  BIOLOGICZNA RÓŻNORODNOŚĆ W GENETYCZNEJ JEDNOŚCI
Zakład Genetyki Molekularnej i Klinicznej, Instytut Genetyki Człowieka, Polska Akademia Nauk, Poznań;
e-mail: michal.witt@igcz.poznan.pl

Znanych jest ponad 30 różnych genów, które mają znaczenie dla dziedziczenia pierwotnej dyskinezy rzęsek (PCD, ang. primary ciliary dyskinesia,) i powstania jej objawów. Fenotyp kliniczny PCD wynika w całości z zaburzenia funkcji kinetycznej rzęsek ruchomych. Najważniejsze z genów PCD to geny białek zewnętrznych i wewnętrznych ramion dyneiny: DNAH5, DNAI1, DNAI2. Istotne są również geny kodujące białka szprych promienistych (RSPH1, RSPH4A, RSPH9) czy mostków neksynowych (CCDC39, CCDC40, CCDC164, CCDC65). Liczba mutacji poszczególnych genów jest różna w różnych populacjach. W polskiej populacji stosunkowo często pojawiają się mutacje genu SPAG1. Mutacje różnych genów w różny sposób wpływają na strukturę rzęsek. Np. uszkodzenia zewnętrznych ramion dyneiny powodowane są w 50% przez mutacje genu DNAH5 i w 10% przez mutacje DNAI1; 10% uszkodzeń zewnętrznych i wewnętrznych ramion dyneiny powodowanych jest przez mutacje SPAG1; mutacje CCDC40 i CCDC39 razem powodują 70% dezorganizacji mikrotubul z utratą wewnętrznych ramion dyneiny. Ponieważ wić plemnika jest strukturą analogiczną do rzęsek ruchomych, podobne zmiany genetyczne powodują defekty kinetyczne wici, wpływając na ich funkcjonalność biologiczną.

Jan Karol Wolski
POZYSKIWANIE MĘSKICH KOMÓREK GENERATYWNYCH DO ROZRODU WSPOMAGANEGO
Przychodnia Lekarska „nOvum”; Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Warszawa;
e-mail: jkwolski@op.pl


Zastosowanie w leczeniu niepłodności technik wspomaganego rozrodu (ART, ang. assisted reproductive technologies), a zwłaszcza zapłodnienia pozaustrojowego (IVF, ang. in vitro fertilization) spowodowało, że jednym z ważniejszych zadań andrologii stało się pozyskanie od mężczyzny komórek generatywnych przeznaczonych do użycia w protokołach inseminacji domacicznej (IUI, ang. intrauterine insemination) i zapłodnienia pozaustrojowego. W oligospermii farmakoterapia (stymulacja spermatogenezy, leczenie infekcji układu moczowo-płciowego, immunomodulacja) i chirurgia (operacja varicocele, przepukliny pachwinowej, wodniaka jadra, wycięcie zanikłej gonady) mogą poprawić potencjał osobniczej płodności mężczyzny i umożliwić poczęcie w protokołach IUI lub IVF, także naturalnie. Brak wytrysku lub azoospermia wymagają zabiegowego pozyskania plemników. W przypadku aspermii (aejakulacji), której przyczynami są uraz rdzenia kręgowego, wady rozwojowe, operacje w obrębie jamy brzusznej, miednicy mniejszej, schorzenia neurologiczne, neuropatia cukrzycowa, wibrostymulacja prącia lub elektroejakulacja pozwalają uzyskać nasienie do IUI lub IVF. Dla torbieli pośrodkowej stercza dedykowana jest endoskopowa resekcja wzgórka nasiennego (TURED, ang. transurethal resection of ejaculatory duct). W wytrysku wstecznym (ejaculatio retrograda) alkalizacja moczu i cewnikowanie pęcherza moczowego po symulacji aktu płciowego pozwalają na pozyskanie plemników do IUI. Azoospermia (NOA, nieobturacyjna 60% / OA, obturacyjna 40%) wymaga procedur operacyjnych. Biopsję gonad zawsze poprzedza ocena genetyczna: kariotyp, mutacja CFTR (ang. cystic fi brosis transmembrane conductance regulator), delecja AZF (ang. azoospermia factor), ponieważ do 20% azoospermii towarzyszą aberracje genetyczne. Typy biopsji: 1. Otwarta (chirurgiczna): klasyczna (TESE, ang. testicular sperm extraction); z użyciem mikroskopu operacyjnego (m-TESE, ang. microdissection-TESE); chirurgiczne pozyskanie plemników z nasieniowodu (MVAS, ang. microsurgical vasal sperm aspiration); z najądrza (MESA, ang. microsurgical epididymal sperm aspiration); 2. Przezskórna igłowa (technika małoinwazyjna): nasieniowodu (PVAS, ang. percutaneous vasal sperm aspiration), najądrza (PESA, ang. percutaneous epididymal sperm aspiration); biopsja cienkoigłowa jądra (TeFNA, ang. testicular fi ne needle aspiration) cytologia; gruboigłowa dająca pełny obraz architektury jądra (TESA, ang. testicular sperm apsiration). Materiał pobrany w czasie biopsji obok analizy pod kątem plemników (Johnsen: Hormones. 1970, 1, 2–25) musi zawierać ocenę onkologiczną, z uwagi na 10–20-krotny wzrost ryzyka nowotworów jąder u mężczyzn z azoospermią (Olesen: Fertil Steril 2017.107.74–82). Biopsji zawsze towarzyszy krioprotekcja tkanki gonadalnej. M-TESE rekomenduje Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EAU, 2017).

SYMPOSIUM OF SCIENTIFIC TRANINING OF THE POLISH SOCIETY OF ANDROLOGY  19th DAY OF ANDROLOGY Cracow 17–18.11.2017
www.pta2017.pl

Report

Th e Conference of the Polish Society of Andrology – 19th Day of Andrology took place on November 17–18, 2017 in the Qubus Hotel in Cracow. Th e Conference was organized by the Foundation for the Medical University of Lodz (FUMED) with the Organizing Committee led by prof. Barbara Bilinska and the Scientifi c Committee chaired by prof. Jolanta Slowikowska-Hilczer. Th e meeting was preceded by an exam of clinical andrology. It was organized for the fi rst time by the Polish Society of Andrology. All 24 attending physicians passed the exam and received a PTA Certifi cate in clinical andrology. Th e scientifi c part of the Conference was started by the President of the Polish Society of Andrology and the Chairman of the Scientifi c Committee, prof. Jolanta Slowikowska-Hilczer and the Chairperson of the Organizing Committee prof. Barbara Bilinska from the Department of Endocrinology, Institute of Zoology, Jagiellonian University in Cracow. Short speeches were given by prof. Wojciech Nowak, Rector of the Jagiellonian University, and dr. Dariusz Koscielniak, representative of the Medical Chamber in Cracow, who honored the Conference with their presence. Award named by prof. Michal Bokiniec for the Young Polish Scientist in andrology for 2016 received dr. Katarzyna Chojnacka from the Jagiellonian University in Cracow. Th e winner presented the awarded work in the short presentation. Th e fi rst lecture was given by prof. Rafal Kubiak from the Department of Medical Law of the Medical University of Lodz on the rights of patients to intimacy and respect for human dignity. In the academic sessions lectures were delivered by prof. Ewa Rajpert-De Meyts from Denmark, prof. Aleksander Giwercman and prof. Yvonne Lundberg-Giwercman from Sweden, prof. Gerhard van der Horst from South Africa, prof. Birute Zilajtiene from Lithuania and dr. George Kanakis from Greece, a delegate from the Greek Society of Andrology. In addition, lectures were delivered by many excellent lecturers from Poland. Issues related to male fertility, male genital infections, the infl uence of environmental factors on the male genitals function were covered. Diagnostic methods and therapeutic options in infertility have also been discussed, as well as sexual abnormalities in men, prostate diseases, testicular neoplasms and penile disorders. Representatives of basic sciences presented the results of their latest research related to the physiology and pathology of the male genitals. Th e session of short scientifi c presentations was also very popular. Th e meeting ended with the invitation of the President of the Polish Society of Andrology to the next Conference of the Polish Andrological Society in 2018 in Lublin.

Abstracts of lectures
Piotr Chłosta
PROSTATECTOMY AND ITS COMPLICATIONS
Chair and Department of Urology, Jagiellonian University Medical College, Cracow, Poland;
e-mail: piotr.chlosta@uj.edu.pl
Radical retropubic prostatectomy is a surgical procedure in which the prostate gland is removed through an incision in the abdomen. It is most often used to treat individuals who have early prostate cancer. Radical retropubic prostatectomy can be performed under general, spinal, or epidural anesthesia and requires blood transfusion less than one-fi fth of the time. Radical retropubic prostatectomy is associated with complications such as urinary incontinence and impotence, but these outcomes are related to a combination of individual patient anatomy, surgical technique, and the centre experience and surgical skills of urologist. Th e most common serious complications of radical retropubic prostatectomy are loss of urinary control, erectile dysfunction, urethral strictures and lymphocele. As many as forty percent of men undergoing prostatectomy may be left with some degree of urinary incontinence, usually in the form of leakage with sneezing, etc. (stress incontinence) but this is highly surgeon-dependent. Impotence is common when nerve-sparing techniques are not used. Although erection and ejaculation are aff ected, penile sensation and the ability to achieve orgasm remain intact. Th erefore, use of medications such as sildenafi l, vardenafi l or tadalafi l may restore some degree of potency when the cavernous nerves remain functioning. Continence and potency may improve depending on the amount of trauma and the patient’s age at the time of the procedure, but progress is frequently slow. Potency is greatly aff ected by the psychological attitude of the patient. Erectile dysfunction outcomes can be predicted by intraoperative cavernous nerve electrical stimulation with a penile plethysmograph.

Przemysław Dudek
PROSTATITIS
Department of Urology and Urologic Oncology, University Hospital in Cracow, Poland;
e-mail: przemekdudek@o2.pl

Prostate infl ammation is caused by a bacterial infection. It is also necessary to remember about other types of infl ammation and pelvic pain syndrome, which should be distinguished from acute and chronic bacterial infections. Pathogens are routinely detected only in 5–10% of cases, which is the basis of rational therapy. Th e remaining patients are treated empirically. Escherichia coli is a predominant microorganism responsible for acute infl ammation, but the spectrum of pathogens is much broader in chronic infl ammation. Th e main symptoms are pain and discomfort of the lower urinary tract. In palpation the prostate is tender and swollen, but may also be unchanged in chronic infl ammation. In order to plan treatment (especially targeted), medium urine cultures (acute infl ammation) and the Meares-Stamey’s test should be performed in the case of chronic infl ammation. Transrectal ultrasonography is reserved only in cases with suspicion of prostate abscess. Acute bacterial prostatitis is a serious disease manifesting in high fever, often with chills and severe pain. Antibiotics are administered parenterally. Th erapy is maintained for 2–4 weeks in acute infl ammation and 4-6 weeks in chronic infl ammation. About 10% of men with acute prostatitis report urine retention. In such cases, suprapubic cystostomy, catheterization or intermittent catheterization should be proposed. However, other types of infl ammation of the prostate – non-bacterial infl ammation collected under the name chronic pelvic pain syndrome, which is divided into infl ammatory, non-infl ammatory and asymptomatic, should also be remembered. Useful during the diff erentiation of these states is the test of two glasses, sexual function questionnaires, evaluation of urethral fl ow, urinary retention after micturition and cytology. Treatment is multidirectional and depends on the dominant symptoms. Th erapeutic uses include alphablockers, anti-infl ammatory drugs, miorelaxants. It is recommended to change the lifestyle and give the psychological support. Treatment of prostate infl ammation is still a challenge. In the US alone in 2000, diagnosis and treatment amounted to $ 84 million.

Emila Dziewirska¹, Renata Walczak- Jędrzejowska², Joanna Jurewicz¹, Katarzyna
Marchlewska², Elżbieta Oszukowska³, Jerzy
Niedzielski⁴, Wojciech Hanke¹, Paweł Kałużny¹,
Jolanta Słowikowska-Hilczer²
EXPOSURE TO ENVIRONMETAL FACTORS  SEMEN PARAMETERS AND REPRODUCTIVE HORMONES LEVELS IN YOUNG POLISH MEN - PRELIMINARY RESULTS
¹Department of Environmental Epidemiology, Nofer’s Institute of Occupational Medicine, Lodz; ²Department of Andrology and Reproductive Endocrinology, Medical University of Lodz; ³II Clinic of Urology, Medical University of Lodz; ⁴Department of Pediatric Surgery and Urology, Medical University of Lodz, Poland; e-mail: emila.dziewirska@imp.lodz.pl

Th e problem of the lack of off spring aff ects nearly every fi fth couple at reproductive age in Europe. A male factor is exclusively responsible in about 20% of infertile couples and contributes in another 30–40% of couples. Many environmental factors and life style may aff ect male fertility. Th e aim of our study was to investigate the infl uence of diff erent lifestyle and environmental factors on male reproductive health. Participants were 209 young (19–30 y) men from general population. Th ey completed detailed questionnaires on health quality and life style. Semen, urine and blood samples were collected. Basic semen parameters (concentration, total motility, sperm morphology) and the levels of reproductive hormones (testosterone, estradiol, FSH, LH, inhibin B, AMH, prolactin and SHBG) were obtained. In 150 urine samples the concentrations of triclosan, bisphenol A, oxybenzone and parabens were measured. Th e mean ±SD levels of these substances were: triclosan 3,98 ng ±112,18; bisphenol A 1,75 ±4,33; oxybenzone 7,33 ±58,34; methylparaben 13,27 ±81,33; ethylparaben 1,11 ±21,12; butylparaben 0,58 ±6,21. Th e mean (±SD) age and BMI were 24,3 ±3,1 years and 23,75 ±1,2 kg/m2, respectively.Most men had secondary education (51,8%) and were nonsmokers (78,1%). Th e mean (±SD) values for sperm concentration, motility and morphology were 43,3 mln/mL ±2,8, 54,3% ±1,5 and 3,9% ±1,8 respectively. Th e mean (±SD) levels of reproductive hormones were: FSH 2,1 ±1,9 mIU/mL, LH 3,2 ±1,6 mIU/mL, testosteron 16,1 ±1,5 nmol/L, estradiol 62,6 ±1,4 pmol/L, inhibina B 209,6 ±1,7 pg/mL, AMH 10,4 ±1,5 ng/mL, prolaktyna 10,5 ±1,6 ng/mL and SHBG 28,5 ±1,5 nmol/L. Preliminary regression model reveal that total sperm concentration was negatively associated with the level of FSH and estradiol (p = 0,021 and p = 0,012, respectively) which is consistent with previous studies conducted by other authors. Further analysis are necessary to clarify the association between environmental exposure and male reproductive health.
Financial support: National Science Centre no UMO- 2014/13/B/NZ7/02223 and Medical University of Lodz no 503/1-089-03/503-11-002.


Monika Frączek¹, Małgorzata Piasecka², Maciej Kurpisz¹
PATHOGENETIC MECHANISMS OF BACTERIAL SEMEN INFECTIONS IN HUMAN. POTENTIAL INFLAMMATORY BIOMARKERS IN SEMEN
1Institute of Human Genetics in Poznan, Polish Academy of Sciences; ²Department of Histology and Developmental Biology, Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland;
e-mail: monika.fraczek@igcz.poznan.pl

Bacterial infections in the male urogenital tract are a growing problem of modern andrology. Th e prolonged infections that occur without any distinct clinical symptoms usually convert into a chronic subclinical process which is diffi cult to be identifi ed in the current routine seminological diagnostics. In few previous experimental and clinical reports, the role of some pathogens in decreasing sperm fertilizing potential was highlighted. In these studies, apoptosis and oxidative stress were the most often suggested as potential mechanisms responsible for the male subfertility/infertility associated with local bacterial infections. Conducting comprehensive research using microscopic and molecular techniques in two independent research models, i.e. in diff erent phases of semen bacterial infection in situ and in the own model of bacterial semen infection in vitro, resulted in a characteristic picture of subcellular changes in ejaculated human sperm. Th e data obtained indicated etosis connected with the elimination of male gametes by infl ammatory cells as a new process that may also be involved in the mechanism of impairment of the structure and function of human spermatozoa in infectious environment. Th e study for the fi rst time has shown the destructive eff ect of coagulase-negative Staphylococci and anaerobic gram-negative rods on sperm cell membrane integrity as well as sperm mitochondrial energy metabolism with direct consequences for their fertilizing potential. In the light of the results obtained, the evaluation of membrane asymmetry as well as mitochondrial potential of germ cells may become a useful tool in the early diagnosis of asymptomatic bacterial semen infection, whereas the determination of lipid peroxidation level in semen can constitute a basis for the qualifi cation of some patients for antioxidant supplementation, and may be a useful biomarker for monitoring the eff ectiveness of such therapy and restore the redox balance in semen. On the one hand, the results obtained expanded our knowledge on the etiopathogenesis of semen bacterial infections. On the other hand, they may contribute to changes in the perception of asymptomatic bacteriospermia, especially caused by saprophytic strains, in clinical andrological practice.

Th e study was fi nanced by the Ministry of Science and Higher Education, grant No. N N407283539, the National Centre for Research and Development, grant No. N R13 0066 06, and the National Science Centre, grant No. 2015/19/B/NZ5/02241.
Kamil Gill¹, Aleksandra Rosiak¹,⁵, Joanna Jakubik¹,
Michał Kupś⁴,⁵, Łukasz Patorski¹,³, Rafał Kurzawa²,⁵,
Małgorzata Piasecka¹
HUMAN SPERM CHROMATIN MATURITY AND ICSI OUTCOMES
¹Department of Histology and Developmental Biology; ²Department of Procreative Health, Pomeranian Medical University in Szczecin; ³Department of Gynecology, Endocrinology and Gynecological Oncology, SPSK1, Pomeranian Medical University in Szczecin; ⁴Department of Urology an Oncological Urology, Regional Specialist Hospital in Szczecin; ⁵VitroLive Fertility Clinic in Szczecin, Poland;
e-mail: kamilgill@wp.pl.pl
Because sperm chromatin maturity may play a key role in reproductive success (Bounartzi et al.: Hum Fertil (Camb)., 2016, 19, 56-62), we verify the possible associations between sperm chromatin maturity, embryo development and the ability to achieve pregnancy. Evaluation of sperm chromatin maturity using aniline blue (AB), toluidine blue (TB) and chromomycin A3 (CMA3) staining were carried out in a group of healthy volunteers with normozoospermia (n = 162) and males from infertile couples (n = 209) that underwent intracytoplasmic sperm injection (ICSI). Low levels of sperm chromatin abnormalities (<16%) were found in most subjects (>50%). Statistically signifi cant diff erences between men from infertile couples and healthy volunteers were noted only in the TB test (median: 12.00 vs. 10.00%). Moreover, a higher percentage of TB-positive sperm cells was discovered in the men from couples who achieved ≤50% fertilized oocytes compared to men who achieved >50% (median 18.00 vs. 12.00%). No signifi cant diff erences were observed by the applied tests between the men from couples who achieved ≤50% and those who achieved >50% highquality embryos on the 3rd or 5th day after fertilization, nor between the men from couples who achieved pregnancy and those who failed. Th e sperm chromatin maturity did not correlate with the ICSI results. However, the ROC (receiver operating curve) analysis revealed a signifi cant predictive value of TB-positive spermatozoa only for fertilization (AUC = 0.705). Th erefore, the TB assay can be considered as a useful test for the prediction of fertilization. Our fi ndings suggest that the level of sperm chromatin abnormalities of the examined men was not clinically signifi cant. No found associations between sperm chromatin maturity and embryo development and the ability to achieve pregnancy. We could not exclude the eff ects of the repairing processes in the fertilized oocyte. Th e use of complementary tests that verify the status of the sperm chromatin seems justifi ed.

Th e study was supported by Pomeranian Medical University in Szczecin (projekt nr WNoZ-322-04/S/2016, FSN-322-5/2016), Aleksander Giwercman, Olof Ståhl, Patrik Romerius, Yahia Al-Jebari
HEALTH RISKS IN CHILDREN OF MEN TREATED FOR CANCER
Reproductive Medicine Centre and Molecular Reproductive Medicine Research Unit, Department of Translational Medicine, Lund University, Malmö, Sweden; e-mail: aleksander.giwercman@med.lu.se

Increasing proportion of men treated for cancer in childhood and young adulthood are cured for their malignancy. Th us, the issue of their reproductive function gains an increasing interest. In this context, one of the important aspects is the question of health of children fathered by men who have been treated for cancer. Cancer therapies, as irradiation and cytotoxic drugs, are potentially mutagenic. An increased proportion of spermatozoa with chromosome aberrations was found in ejaculates of men treated, with chemotherapy for Hodgkin’s lymphoma. We found increased proportion of sperms with DNA strand breaks in men who have been treated for testicular or childhood cancer, following irradiation but not chemotherapy (Ståhl et al.: Hum Reprod., 2006, 12, 3199–3205; Romerius et al.: Clin Cancer Res., 2010, 16, 15, 3843–3850). Although it has been reported that such DNA strand breaks hamper fertility in vivo as well as when standard in vitro fertilization is applied, this eff ect can be bypassed by use of intracytoplasmic sperm injection and the impact on the health of the off spring is unknown. In a Danish-Swedish register study, including almost 2 million singletons, we found more than 15% increased relative risk of congenital malformations among children fathered by men who have been treated for cancer (Ståhl et al.: J Natl Cancer Inst., 2011, 103, 5, 398–406). One can ask whether this was due to the mutagenic eff ects of cancer treatment on sperm chromosomes or rather related to the cancer disease per se? Th erefore, we looked at the risk of congenital malformations in newborns born before paternal cancer diagnosis (Al-Jaberi et al.: in manuscript). We found a statistically signifi cant increase in the malformation rate of same magnitude as the one found in off spring conceived after the father was diagnosed with cancer. Our data indicate that children of men who have been diagnosed with malignancy have increased risk of congenital malformations but this increase, due its magnitude, is more of biological than clinical signifi cance. Although the biological mechanism needs to be clarifi ed, it seems that cancer in fathers and malformations in the off spring share etiological factors, genomic instability leading to both adverse conditions being one of candidates.

Yvonne Lundberg Giwercman
TESTOSTERONE AS RISK FACTOR FOR PROSTATE CANCER AND MORTALITY
Department of Translational Medicine, Lund University, Malmö, Sweden;
e-mail: Yvonne.Giwercman@med.lu.se

Ever since 1941, when it was reported that testosterone drives growth of prostate cancer (PCa) (Huggins and Hodges: J Urol., 2002, 168, 1, 9–12), androgens have been considered as driving the disease and androgen ablation by chemical or surgical castration is therefore a cornerstone in the treatment of advanced PCa. However, population based studies have not shown any association with serum testosterone or its more potent metabolite 5α-dihydrotestosterone and PCa, and a meta-analysis of 18 prospective studies including almost 4000 men with incident PCa and more than 6000 control subjects found no evidence that high androgen concentrations were associated with excess PCa risk (Endogenous et al.: J Natl Cancer Inst., 2008, 100, 3, 170–183). Low serum testosterone has also in some studies been linked to all-cause mortality, whereas others reported no such association. Common to all these studies was that the participants were older men and the follow up time was at most 10 years. In order to evaluate the risk for PCa and mortality after a longer time period, we analysed all samples from men, 20–87 years of age, coming for baseline endogenous testosterone measurement during the period 1987–92 to the Department of Clinical Chemistry, Skane University Hospital, Malmö, Sweden and retrieved data concerning PCa diagnosis and cause of death by linking personal identifi cation numbers with the Swedish Cancer Registry, the Swedish Cause of Death Registry, and the Population Registry as of December 2013. After more than two-decades follow-up, we found no evidence that testosterone is a risk factor for PCa. On the contrary, those with highest serum concentrations seemed to have a lower risk, as had those with very low testosterone (Bentmar Holgersson et al.: Eur Urol, 2017, 71, 6, 992–994). However, being under the age of 50 years and having low testosterone, was linked to all-cause mortality (Bentmar Holgersson et al.: Eur Urol., 2017, 71, 6, 99–1992).

Katarzyna Gronostaj
TESTICULAR CANCER
Department of Urology and Urologic Oncology, University Hospital in Cracow, Poland;
e-mail: katarzynagronostaj@gmail.com

Testicular cancer represents 1.6% of male neoplasms. It is the most common malignant disease among young adults. Th e predominant histopathology is germ cell tumor. Th is disease show excellent cure rate with average 5-year survival rate of 90%. Th e success of treatment is based on early diagnosis, careful staging, adequate treatment, multidisciplinary approach and strict follow up. Th erapy is based on risk-adapted strategy. In non-advanced disease management aims at maintaining good results while reducing treatment-related toxicity. Treatment decisions are guided by the individual risk profi le for tumor recurrence. More advanced stages require multidisciplinary treatment including radiotherapy, chemotherapy and surgery. Th e fi rst line treatment depends on histopathology of primary tumor and the International Germ Cell Cancer Collaborative Group (IGCCCG) risk group. Th e review summarizes state of the art management of patients with testicular cancer.

Laura Grześkowiak
INFLUENCE OF CHRONIC COLITIS ON THE PROCESS OF SPERMATOGENESIS AND FERTILIZATION
Private Clinic Certus, Poznan, Poland;
e-mail: laura.grzes@gmail.com
In about 40% of couples diagnosed with infertility, a signifi cant decrease in fertility potential or infertility are on the male side. In numerous situations, azoospermia and oligozoospermia are connected with systematic diseases which occur on the basis of immunological disorders related to the alimentary tract. Th e main issue in a medical record is defecation disorders and changes in feces’ character, whereas in mucosa tissue collected in proctoscopy or colonoscopy histopathological evaluation, chronic infl ammation of various degree is found. In a 6-month-long observation of men, during a nutritional and pharmacological treatment and modifi cation of living conditions, the recovery of clinical symptoms and signifi cant improvement of semen parameters were observed. As a result, 30% of couples got pregnant, despite remarkably impaired semen parameters in the initial evaluation.

Anna Hejmej¹, Ewelina Górowska-Wójtowicz¹,
Alicja Kamińska¹, Laura Pardyak¹,
Małgorzata Kotula-Balak¹, Joanna Dulińska-Litewka²,
Piotr Laidler², Barbara Bilińska¹
NONGENOMIC ACTION OF 2HYDROXYFLUTAMIDE IN PROSTATE CANCER CELLS: AN IN VITRO APPROACH
¹Department of Endocrinology, Institute of Zoology and Biomedical Research, Jagiellonian University, Kraków, Poland; ²Chair of Medical
Biochemistry, Jagiellonian University Medical College, Kraków,
Poland; e-mail: anna.hejmej@uj.edu.pl

Cadherins and catenins are major contributors to cell-cell adhesion, playing crucial roles in maintaining integrity and homeostasis in adult prostate. Alterations in these proteins are involved in a number of important phenomena related to prostate cancer progression, including invasiveness of tumor cells and metastasis. Th e present study aimed to investigate the eff ects of model anti-androgen 2-hydroxyfl utamide (HF) on E-cadherin, N-cadherin and β-catenin phosphorylation in prostate cancer cell lines and to reveal signaling pathways that mediate these eff ects. Androgen-sensitive human prostate cancer cell line (LNCaP) and androgen-independent prostate cancer cell line (PC3) were incubated with HF, testosterone, HF plus testosterone or HF plus inhibitors of two signaling pathways: mitogen-activated protein kinases/extracellular signal-regulated kinases 1/2 pathway (MAPK/ERK1/2) and phosphatidylinositol 3-kinase/Akt kinase pathway (PI3K/Akt). Expression, phosphorylation and localization of cell adhesion proteins and protein kinases were analyzed using western blot and immunocytochemistry, respectively. We have demonstrated that in LNCaP cells HF induced rapid increase of E-cadherin phosphorylation at Ser 838/840 in MAPK/ERK1/2-dependent manner. In PC3 cells HF decreased Tyr 860 N-cadherin and Tyr 654 β-catenin phosphorylation and induced N-cadherin delocalization, acting via both MAPK/ERK1/2 and PI3K/ Akt pathways. It should be highlighted, that activation of MAPK/ERK1/2 and PI3K/Akt pathways, as well as the interaction between these pathways were diff erentially infl uenced by HF in LNCaP and PC3 cells. Our fi ndings expand the role of anti-androgen into non-genomic signaling, creating a link between antiandrogen action, activation of protein kinase pathways and phosphorylation of adherens junction proteins in prostate cancer cells. Supported by a grant from the Society for Biology of Reproduction (no. 9000871) and in part by K/ ZDS/006308.

Gerhard van der Horst
DO ANIMAL SPERMATOLOGY MODELS HELP US TO UNDERSTAND HUMAN FERTILITY?
Department of Medical Bioscience, University of the Western Cape, Bellville, South Africa; e-mail:
gvdhorst7@gmail.com
Th ere are many approaches to try and establish the most suitable animal model(s) for human reproduction in general and sperm in particular. One generic approach is genomic; this refers to the overlap in DNA sequences among and within species. It is not surprising that subhuman primates share 95% to 98% of the human genome. However, it is surprising that cats share 90%, mouse 75% (but 90% of the mouse genome could be lined up with a region on the human genome) and even fruit fl ies sharing 47% of our genome. Th is makes the potential choice of animal sperm models even at the level of invertebrates quite large. A second approach involves for example searching for specifi c sperm functional tests that relate directly to fertility outcome such as hyperactivation and seems to occur in almost all animal species. A third approach is the aspect of monogamy and accordingly a lack of sperm competition. In this context it is assumed that humans have been shown to be monogamous during the last 25000 years. Th e main aim of this paper is to show which sperm models are applicable to human spermatology and potentially assist to understand human fertility better. Sperm functionality particularly related to sperm hyperactivation in diff erent species and animals where there is a lack of sperm competition are two approaches followed in this investigation. Hyperactivation in human, vervet monkey, bull, ram, goat, elephant, rhinoceros and some invertebrate species have been induced with caffeine, progesterone and procaine hydrochloride media and evaluated using Computer Aided Sperm Analysis (CASA). Sperm characteristics have also been studied comparing monogamous species including humans and the eusocial naked rodent mole using CASA (SCA, Microptic SL, Barcelona, Spain). It was possible to induce hyperactivation of more than 20% in most species provided sperm quality was high and/or there has been proof of live birth outcome and this relates closely to similar outcomes in humans. Furthermore, the naked rodent mole provided very similar characteristics in terms of sperm morphology to human sperm and even considerably poorer characteristics in terms of sperm motility than for human sperm. It seems that in the absence of sperm competition as evident in humans and naked rodent moles, sperm quality may be controlled/down regulated at much lower levels than when sperm competition is high. Th is information also provides new insights into the question: ‘is human sperm quality in general so bad after all’?

Grzegorz Jakiel, Kornelia Zaręba
VARICOCELE OF THE SPERMATIC CORD
1st Department of Obstetrics and Gynaecology, Postgraduate Medical Education Centre in Warsaw, Poland;
e-mail: grzegorz.jakiel1@o2.pl
Varicocele of the spermatic cord, namely abnormal enlargement of the veins, is one of the most common reasons for male infertility. In the great majority of cases this condition is observed on the left. Literature presents numerous theories on its formation – starting from a difference between drainage from the right and left internal spermatic vein, followed by venous valve insuffi ciency leading to refl ux of venous blood followed by an increase in hydrostatic pressure. Varicocele was also observed in men who practised intensive physical activity in the puberty period. Its incidence usually grows with age: from 18% at the age of 30–39 years to 75% at the age of 80–89 years. Th e main reasons for infertility due to varicocele include the following mechanisms: hypoxia, autoimmune mechanism, oxidative stress and increased testicular temperature. Currently, a theory of oxidative stress has the most followers as this condition leads to ischaemia, temperature stress and increased production of such vasodilators like nitric suboxide. American Society of Reproductive Medicine (ASRM) (2014) recommends treatment of varicocele of the spermatic cord in the following cases: varicocele is observed in a physical examination, a couple meets infertility criteria and a female partner is fertile or her cause of infertility has been treated, and duration of necessary treatment is not a problem, partner’s semen has been found to be abnormal. Available treatment options include: open surgery, laparoscopic surgery, microsurgical surgery or embolisation of the vein of the spermatic cord. Th e highest rate of pregnancies (up to 40%) is observed as a result of microsurgical surgeries. If non obstructive azoospermia had been confi rmed in almost 44% of patients after surgery for varicocele of the spermatic cord sperm cells were observed in the ejaculate. Th e spontaneous pregnancy rate was 13.6%. Th e mean time to a spontaneous pregnancy was 12.7 months (6-25 months) (Esteves et al.: Asian J Androl., 2016, 18, 246–253).

Sławomir Jakima
DELAYED EJACULATION - DIFFICULT CLINICAL PROBLEM
Outpatient Clinic of Sexology and Sexual Pathology, Warsaw;
e-mail: s.jakima@wp.pl
Delayed ejaculation (DE) is one of the most diffi cult and complex clinical problem, beginning with the establishment of the diagnosis to the therapeutic conception. Th ere are various diagnostic ideas with the lack of the clear algorithm of the procedure. DE is a very rare disease, with the occurrence rate around 1–4% of the men population (Chen: Transl Androl Urol, 2016, 5, 549–562). Th e basic symptoms are the ability to achieve ejaculations and orgasms within varied sexual situations besides ejaculation in the partner’s vagina. Th ere are few therapeutic options for the disease - pharmacologic treatment, behavioural training and psychotherapy (Abdel-Hamid et al.: Transl Androl Urol 2016, 5, 576–591). Th e most probable etiologic factors of the disorder are psychologic and relational problems/diffi culties. DE treatment options are presented (Lawrance et al.: Fertil Steril, 2015, 104, 1082–1088).

Joanna Jakubik¹, Kamil Gill¹, Aleksandra Rosiak¹,⁵,
Michał Kupś⁴,⁵, Łukasz Patorski¹,³, Rafał Kurzawa²,⁵,
Monika Frączek⁶, Maciej Kurpisz⁶, Małgorzata Piasecka¹
ASSOCIATION BETWEEN STANDARD SEMEN PARAMETERS AND SPERM CHROMATIN MATURITY
¹Department of Histology and Developmental Biology; ²Department of Procreative Health, Pomeranian Medical University in Szczecin; ³Department of Gynecology, Endocrinology and Gynecological Oncology, SPSK1, Pomeranian Medical University in Szczecin; 4Department of Urology an Oncological Urology, Regional Specialist Hospital in Szczecin; 5VitroLive Fertility Clinic in Szczecin, Poland, 6Institute of Human Genetics in Poznan, Polish Academy of Sciences;
email: jakubik_joanna@wp.pl
Th ere is a need to search for molecular biomarkers for spermatozoa, because the standard semen analysis is not a suffi cient tool to reveal sperm quality changes (Fernandez-Escinas et al.: J Urol. 2016, 195, 213–219). Th erefore, we have decided to investigate the relationship between conventional sperm characteristics and the maturity of their chromatin using complementary tests. Men with abnormal standard semen parameters had a signifi cantly higher proportion of spermatozoa with reduced protamination (chromomycin A3 test – CMA3), increased number of residual histones (aniline blue test – AB), abnormal chromatin condensation (toluidine blue – TB test), single DNA strands (acridine orange test - AO) and fragmented genetic material (HaloSperm test) as compared to men with normal sperm parameters. Similar results were obtained for men with oligozoospermia, astenozoospermia, and teratozoospermia as compared to men with normal sperm numbers in ejaculate, their motility and morphology. Sperm DNA fragmentation positively correlated with male age, teratozoospermic index, number of spermatogenic line cells and leucocyte concentration in ejaculate, as well as negatively with number of sperm concentration, morphology, motility and vitality. In addition, AB scores positively correlated with CMA3, TB, and HaloSperm tests. Moreover, HaloSperm assay results positively correlated with the TUNEL test fi ndings. Th e results indicate that abnormal standard semen parameters may be associated with molecular abnormalities of sperm chromatin which are most likely results from developmental failure in the spermatogenic remodelling process, since abnormal number of nuclear histones coexisted with DNA fragmentation, reduced protamination and DNA condensation. Supplementation of conventional sperm characteristics seems necessary.

Th e study was supported by Pomeranian Medical University in Szczecin (projekt nr WNoZ-322-04/S/2016, FSN-322-5/2016), NCN (projekt nr 2015/19/B/ NZ5/02241)

Piotr Jędrzejczak
MALE REPRODUCTION IN THE 21ST CENTURY NEW CHALLENGES
Clinic of Infertility and Reproductive Endocrinology, Medical University of Poznan, Poland; e-mail:
piotrjedrzejczak@gmail.com

Th e colonization of new planets, work in space are undoubtedly goals that light up the imagination of many people. An interesting issue is certainly the impact of space travel on human reproduction. Potential threats to human life are certainly microgravity, cosmic rays, and the stress of space missions. Th e lecture will discuss the current state of knowledge about the impact of space travel on the male reproductive system and the prospects for the future research.

Marzena Kamieniczna¹, Agnieszka Malcher¹,
Anna Havrylyuk², Andrij Nakonechnyj³,
Justyna Rajewska⁴, Marek Rybkiewicz⁴,
Natalia Rozwadowska¹, Monika Frączek¹,
Elżbieta Gawrych⁴, Valentina Chopyak², Maciej Kurpisz¹

ANDROGEN RECEPTOR GENE CAG AND GGN REPEATS LENGTH IN PREPUBERTAL BOYS WITH CRYPTORCHIDISM AND MEN FROM UKRAINE AND POLAND

¹Institute of Human Genetics in Poznan, Polish Academy of Sciences; ²Danylo Halytsky National Medical University, Department of Clinical Immunology and Allergology, Lviv, Ukraine; ³Danylo Halytsky Lviv National Medical University, Department of Pediatric Surgery, Lviv, Ukraine; ⁴Department of Pediatric and Oncological Surgery Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland; e-mail:
marzena.kamieniczna@igcz.poznan.pl
Cryptorchidism is the most frequently urogenital pathology in prepubertal boys with impaired reproductive function in the adults. Th e increased incidence of cryptorchidism has been observed. Th e genetic background seems to be important. Altered genetic background seems to be most likely causing CAG and GGN repeats number in androgen receptor (AR) gene. Th e aim of study was to investigate CAG and GGN polymorphism distribution in populations of prepubertal boys with cryptorchidism (n = 44, both gonads defect n = 20) and in population of healthy Ukrainian men (n = 30). Th e another studied control groups were: nonselected group of healthy men from two regions of Poland (Great Poland n = 113, Lublin Region n = 89), healthy fertile (n = 90) and infertile (n = 40) men from Poland. Materials and methods: DNA extraction from peripheral blood samples (EDTA) was performed using salting out technique (6M NaCl). Polymerase chain reaction (PCR) of the AR gene with primers specifi c for repeats CAG and GGN was carried out. Strands were directly sequenced and the length was calculated by using AB Hitachi 3130xl Genetic Analyser, (Applied Biosystems). Results: In prepubertal boys with cryptorchidism the mean CAG repeat length was 22,0 (16–30), and GGN 23,2 (19–27) and did not diff er signifi cantly from the group of control healthy men. In the group of healthy men (Ukrainian population) the mean CAG repeat length was 22,8 (17–28), and the mean GGN repeat length was 22,4 (16–24) and did not diff er from that in the other West-European populations. Similar results were found in non-selected groups of healthy men in Poland: CAG (22,02 ±2,82) and GGN (23,29 ±1,59).
Th e study was fi nanced by the National Science Center (grants No. 2012/05/N/NZ5/00893 and 2015/19/B/ NZ5/02241).

Alicja Kamińska, Sylwia Marek, Laura Pardyak,
Małgorzata Kotula-Balak, Barbara Bilińska,
Anna Hejmej
EFFECTS OF ENDOCRINE DISRUPTING CHEMICALS ON NOTCH SIGNALING PATHWAY IN RAT TESTIS
Department of Endocrinology, Institute of Zoology and Biomedical Research, Jagiellonian University in Krakow, Krakow, Poland; e-mail: ala.kaminska@doctoral.uj.edu.pl


Bisphenol A (BPA) and dibutyl-phthalate (DBP) are plastic derived compounds that accumulate in the environment and can negatively impact on endocrine system and male reproductive functions in mammals. Both BPA and DBP are classifi ed as endocrine disrupting chemicals and their eff ects on testicular functions are mostly assigned to their estrogenic and anti-androgenic actions. Other mechanisms have been also proposed to explain disturbed testis development and function by plastic derived compounds, including alterations in gap junctional communication between testicular cells. A question arises as to whether another type of direct intercellular communication in the testis – juxtacrine signaling – may be a target for BPA and DBP. Th e Notch signaling pathway involved in juxtacrine communication is an important regulator of proliferation and diff erentiation in several tissues, including testis. Present study was designed to explore the eff ects of BPA and DBP treatment on the expression of Notch signaling components: Notch1 receptor, Dll4 ligand and the eff ector genes Hes1, Hes5 and Hey1 in adult rat testis. Th e study was performed on testis explants isolated from adult Wistar rats and cultured in vitro. Based on the results of dose-response experiment explants were treated with BPA (5 × 10−⁶M, 2,5 × 10−⁵M, 5 × 10−⁵M), DBP (10−⁶M, 10−⁵M, 10−⁴M) or a vehicle (0,01% DMSO) for 24 h. Real-time RT-PCR and semi-quantitative western blot (WB) were used for the analyses of Notch1, Dll-4, Hes1, Hes5 and Hey1 expressions at mRNA and the protein level, respectively. Th e localization of the proteins was analyzed using immunohistochemistry. Real-time RT-PCR and WB analyses revealed upregulation of Notch1 and Dll4 at the mRNA and protein level in the testis explants after BPA and DBP when compared to the control. Detailed analysis revealed enhanced immunoreactivity of activated Notch1 in Sertoli cells of DBP-exposed seminiferous tubules. Signal intensity of Dll4 in germ cells was enhanced following the exposure to both BPA and DBP. Increased Notch1 and Dll4 immunoexpression was also detected in the interstitial tissue of treated explants. As a result of Notch signaling activation following BPA and DBP exposures, Hey1 mRNA and protein was signifi cantly upregulated. Hes1 expression was aff ected neither by BPA nor DBP exposure, while Hes5 was downregulated only by BPA. Taken together, our data provide evidence that BPA and DBP aff ect Notch signaling in both seminiferous epithelium and interstitial tissue which indicates an adverse eff ect of these chemicals on juxtacrine communication in the male gonad. Th is may be considered as a novel mechanism mediating impairment of testicular functions following exposure to endocrine disrupting chemicals.
Th e study was fi nanced by K/DSC/003959

George Kanakis¹, Stamatina Nicopoulou²
TREATMENT OF OLIGOZOOSPERMIA
¹Athens Naval and Veterans Hospital; ²Elena Venizelou Maternity Hospital of Athens, Athens, Greece; e-mail:
geokan@endo.gr
Oligozoospermia refers to reduced sperm density and is often accompanied by defects in sperm motility and morphology (oligo-astheno-terato-zoospermia), refl ecting both qualitative and quantitative aberrations of spermatogenesis. An estimated 15% of couples of reproductive age fail to achieve pregnancy within a 12-month period and in almost 50% a male infertility (MI) factor is implicated (Jungwirth et al.: Eur Urol., 2012, 62, 2, 324– 332). Oligozoospermia may occur as a result of several reproductive or systemic disorders; however, in up to 75% of cases a cause cannot be identifi ed (idiopathic oligozoospermia; IO) (Punab et al., 2017). Th e role of the Andrologist is to identify possible treatable causes of MI, which with proper treatment may allow natural conception or to determine those couples that can benefi t from Assisted Reproduction Treatment (ART) and suggest the preferable method. Hypogonadotropic hypogonadism is a cause of MI that can be treated successfully with the administration of gonadotropins in almost 80% of cases (Liu et al.: J Sex Med., 2009, 6, 4, 936–946)SETTING, AND PARTICIPANTS A total of 75 men, with 72 desiring fertility, was treated at two academic andrology centers for a total of 116 courses of therapy from 1981-2008. OUTCOMES Semen analysis and testicular examination were performed every 3 months. RESULTS A total of 38 men became fathers, including fi ve through assisted reproduction. Th e median time to achieve fi rst sperm was 7.1 months [95% confi dence interval (CI. Similarly, surgical or medical treatment of a tumor of the sellar region might re-install fertility. Regarding IO, most of suggested therapies are empirical and supported by weak evidence (Dabaja and Schlegel: Transl Androl Urol., 2014, 3, 1, 9–16). It should be stressed that testosterone despite of being essential for spermatogenesis, when administered exogenously suppresses the reproductive axis and should be avoided. Aromatase Inhibitors and Selective Estrogen Receptor Modulators have both been used in IO, in an attempt to hyper-stimulate spermatogenesis and sperm maturation (Koukkou et al.: Andrologia, 2012, 44, 5, 337–342)testosterone undecanoate (40 mg t.i.d., whereas the role of FSH treatment has been recently reevaluated with promising but preliminary results (Santi et al.: Endocr Connect., 2015, 4, 3, R46–58). Modern lifestyle (obesity, smoking, pollutants) has also been associated with MI, including IO, attributing a central role to elevated oxidative stress. Adoption of a healthy lifestyle should be encouraged to assist fertility and for general health (McLachlan: Clin Endocrinol (Oxf)., 2013, 78, 2, 176–180); however prescription of vitamins and antioxidants for improving IO is supported by weak evidence (Showell et al.: Cochrane Database Syst Rev., 2014, 12, CD007411). Varicocele (VC) is a common fi nding in IO, however a causative role is debated. Moreover, the effi cacy of surgical repair of VC in the treatment of infertility is not universally accepted and should be reserved for selected patients with clinically evident VC and sperm defects (Evers et al.: Cochrane Database Syst Rev., 2009, 1, CD000479). ART and especially ICSI is a revolutionary method that has off ered fatherhood to men with otherwise untreatable infertility. Despite of not being an etiological therapy, it should not be delayed in cases of IO, particularly in cases of advanced age of the female partner, the major predictor of success (Creus et al.: Hum Reprod. 2000, 15, 11, 2341–2346). Nevertheless, etiology of MI should still be extensively sought as it may provide information for associated comorbidities (e.g. testicular cancer). In cases of severe oligozoospermia not otherwise explained, possible underlying genetic defects (chromosomal anomalies, Yq-microdeletions) that may impact the success of ART and off spring safety should be excluded (McLachlan: J Clin Endocrinol Metab., 2010, 95, 3, 1013–1024).


Agnieszka Kolasa-Wołosiuk
DISTURBED ANDROGENIC HOMEOSTASIS CAUSED BY FINASTERIDE AND ITS INFLUENCE ON TESTIS AND EPIDIDYMIS MORPHOLOGY AND PHYSIOLOGY OF MALE WISTAR RATS AND THEIR PROGENY
Pomeranian Medical University in Szczecin, Chair and Department of Histology and Embryology, Poland;
e-mail: agnieszka.kolasa@pum.edu.pl
A reduction in the semen quality and increasing problems regarding male fertility may be caused by, inter alia, lifestyle-related etiological factors, exposure to radiation, environmental factors with hormonal activity, and also certain medications. One of them could be fi nasteride, used in the treatment of prostate cancer and benign prostatic hyperplasia as well androgenetic alopecia of young men. It used to be widely believed that chronic therapy did not have a negative eff ect on fertility or libido however, nowadays the terms ‘fi nasteride sexual side eff ects’ and ‘no pregnancy result’ are commonly used (Fertig et al.: Am J Mens Health., 2015, 9, 222–228). Th e spermatozoa collected from the patients had higher sperm DNA fragmentation index, more frequent microdeletions on the Y chromosome and elevated diploidy and sex chromosome disomy frequencies, which did not decrease after one year of drug interruption, despite of the improved morphology and sperm motility (Şalvarci et al.: Int Urol Nephrol., 2013, 45, 83–85; Tu and Zini: Fertil Steril., 2011, 95, 2125.e13–4, Collodel et al.: Arch Androl., 2007, 53, 229–233). Finasteride, similar to many other endocrine disruptors, that change the T to DHT ratio, can be considered to be one of the reprotoxicants. Prenatal fi nasteride exposures of rats and rhesus macaque monkeys resulted in changed anogenital distance, nipple retention, lack of prostate, ectopic testes, small scrotum and penis, hypospadias (Prahalada et al.: Teratology, 1997, 55, 119–131; Bowman et al.: Toxicol Sci., 2003, 74, 393–406). Furthermore, the results of my research on mature male rats of the F0 generation after exposure to fi nasteride indicated abnormal morphology of the seminiferous epithelium, premature release of immature germinal cells, abnormalities in the expression of cell junction proteins, and changes in the pattern of expression of the antioxidant enzymes in the epididymis. Th erefore, next aim of my research was to determine whether the administration of fi nasteride to paternal males could have a negative eff ect on the reproductive system in the male off spring (F1:Fin). Beyond the diffi culty in raising male off spring (small litter size, elimination of the young by females, sex ratio shift towards females), my results showed that the exposure of mature males to fi nasteride induced a transgenerational eff ect that was revealed in male F1:Fin off spring as a change of: 1) levels of serum and intratesticular T and DHT, 2) intercellular communication, which may cause abnormalities in spermatogenesis, 3) protective, antioxidant function of the epididymis, that may impair the process of epididymal sperm maturation.

EXPRESSION OF PELP1 PROTEIN IN SPERMATOZOA OF MEN DIAGNOSED DUE TO INFERTILITY

Małgorzata Kotwicka¹, Izabela Skibińska¹,
Piotr Jędrzejczak² EXPRESSION OF PELP1 PROTEIN IN SPERMATOZOA OF MEN DIAGNOSED DUE TO INFERTILITY
¹Department of Cell Biology; ²Division of Infertility and Reproductive Endocrinology, Poznan University of Medical Sciences, Poznan, Poland;
e-mail: mkotwic@ump.edu.pl
It is indicated that human spematozoa might be target cells for estrogens. Estrogens act on target cells via estrogen receptor type 1 (ESR1) and type 2 (ESR2), both of which are present in human sperm cells. It is assumed that up to 5–10% of all cells’ ESRs have membrane localization. Structure of classical ESRs does not contain transmembrane domains that are characteristic for membrane receptors. Because of that fact it is suggested that ESRs are only anchored in the cell membrane or are bound to other membrane proteins. Both types of ESRs do not show kinase activity, so additional proteins have to be involved in the ligand-receptor signal transduction pathway. Proline leucine glutamic acid rich protein 1 (PELP1), is considered to be the ESR signal transduction coordinator, as it has the ability to bind both, ESR1 and ESR2. In non-genomic signaling, PELP1 mediates signal transduction between ESR and cytoplasm by conjugating ESR with the kinases present in the cytosol. Interactions between ESR and PELP1 occur via the LXXLL motifs and the estrogen receptor AF2 fragment. PELP1 also binds to several other receptors, such as the androgen receptor, glucocorticoid or progesterone receptors. Th is protein also interacts with growth factor receptors. Our research has demonstrated the presence of PELP1 in the nuclei of the spermatogenic cells as well as in the posterior part of heads and in the midpieces of the mature spermatozoa. Th e expression level of PELP1 was signifi cantly higher in spermatozoa of men with pathological semen parameters. Statistically signifi cant negative correlation was found between the sperm expression of PELP1, the concentration, total number of spermatozoa and their motility, morphology and viability.


Rafał Kubiak
THE PATIENT’S RIGHT TO PRIVACY AND RESPECT FOR DIGNITY
Department of Criminal Law, University of Lodz; Department of Medical Law, Medical University of Lodz, Lodz, Poland;
e-mail:rafal.kubiak@umed.lodz.pl


In modern democratic countries humanistic values are strongly emphasized. It is directed to treat the human subjectively and respect their individualism. Privacy and human dignity are therefore considered to be valuable goods. Th e justifi cation of their respect may be sought both in the psychological and social concepts. Th ese values are therefore also strongly protected under the law. Th eir vital importance is also indicated by the fact that they have been raised to the constitutional level and are the subject of protection in both civil and criminal provisions. Plenty of space is devoted to this subject in medical law as well. While providing health benefi ts, frequent violation of these values may in fact occur. Th is announcement is to present the theoretical foundations of the right to privacy and dignity of the patient, sources of legal regulation as well as ethical and deontological grounds concerning this matter and to provide examples of violations of these goods. A situation of privacy may lead to its violation in a physical sense (e.g.: due to the body exposure), as well as in intellectual terms (through disclosure of intimate data - such as medical procedures performed). Th is announcement will also discuss the legal admissibility of the participation of strangers during medical procedures (including so-called close persons, a person designated by the patient, medical personnel and trainees in medical professions). In particular, an analysis of the principles of granting consent for the participation of such persons in the performance of health services for children as well as incapacitated, decrepit and unconscious persons is going to be made. Respect of dignity is based on a subjective treatment of the patient as an equal human being. Th is announcement is going to present the proper way of dealing with the patient, so as not to violate their dignity in both the intellectual and physical activities. Th e last part of this announcement is going to present the legal consequences that may occur in the event of violations of the right to privacy and respect of dignity. Doing so may justify pursue of civil claims, mainly due to the violation of personal interest. Some of such behaviour infringing discussed goods can deplete the attributes of a prohibited act, especially against honor and bodily inviolability, as well as lead to criminal liability for disclosure of physician’s medical secret. Moreover, violation of presented value may be treated as professional misconduct and justify responsibility before a medical court.

Maria Laszczyńska¹, Aleksandra Rył¹, Katarzyna Grzesiak¹, Weronika Ratajczak¹, Kinga Walczakiewicz¹
PROSTATIC HYPERPLASIA  EXPERIMENTAL AND CLINICAL STUDIES
Department of Histology and Developmental Biology, Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland;
e-mail: maria@laszczynska.pl


Benign prostatic hyperplasia (BPH) is one of the most common diseases observed in aging men. Histopathological changes in the prostate gland may aff ect as many as half of men over 50 years of age, and this percentage increases by approximately 10% after every decade of life. Analysis of the society structure and demographic forecasts shows that the number of men with this health problem will grow. BPH is easier to diagnose than prostate gland tumors. As early as during the fi rst stages of its development, BPH can cause symptoms associated with the urinary tract function. Its pathophysiology has not so far been thoroughly elucidated. We know that there are many – both modifi able and non-modifi able – risk factors, contributing to this disease. Th e main of them are age, metabolic syndrome, obesity, diabetes, hypertension, and bad dietary habits. Th e prevalence of BPH, problems with its treatment, and desire to know more about its pathophysiology, result in experimental and clinical studies concerning a number of BPH-related issues (Chughtai et al.: Nature Reviews Disease Primers, 2016, doi: 10.1038/nrdp.2016.31). Some researchers conduct such studies on rat models to assess the potential of antioxidants szczurów (Chen and Song: Environ Toxicol Pharmacol., 2016, 45, 315–320; Kim et al.: J Med Food., 2016, 19, 746-752) and new pharmaceuticals to stop the development of BPH (Chen et al. J Huazhong Univ Sci Technolog Med Sci., 2016, 36, 806- 810). Others search for new mechanisms in the etiopathology of BPH, and indicate the role of the parasympathetic nervous system and autophagy in the occurrence of this disease (Cai et al.: Chin Med J (Engl)., 2017, 130, 1953-1960). Clinical studies of BPH patients, on the other hand, provide analysis of the mechanisms underlying molecular pathogenesis of prostatic hyperplasia, thus giving the possibility of looking for new and patienttailored therapies for prostatic hyperplasia (Henry et al.: Prostate, 2017, 77, 1344-1355). Th ere are also numerous reports on the infl uence of infl ammation and infl ammatory factors on the BPH onset and etiopathology (Xu et al.: Eur J Histochem., 2017, doi: 104081/ejh. 2017.2775 ). Exploration of the BPH problem on so many fi elds allows for learning more about its causes, and creates an opportunity to seek new therapeutic goals.

Małgorzata Piasecka¹, Kamil Gill¹, Aleksandra Rosiak¹,⁴,
Joanna Jakubik¹, Łukasz Patorski¹,³,
Mariola Marchlewicz²
FROM MORPHOLOGICAL TO MOLECULAR STUDIES OF SPERMATOZOA
¹Department of Histology and Developmental Biology; ²Department of Aesthetic Dermatology, Pomeranian Medical University in Szczecin; ³Department of Gynecology, Endocrinology and Gynecological Oncology, SPSK1, Pomeranian Medical University in Szczecin; ⁴VitroLive Fertility Clinic in Szczecin, Poland;
e-mail:mpiasecka@ipartner.com.pl
Th e increasing importance of the male factor in couple infertility has resulted in the dynamic development of diagnostic assays beyond the standard semen analysis, which is the primary tool for verifying sperm abnormalities but which in many cases has insuffi cient value in predicting a sperm cell’s ability to fertilize an oocyte in terms of spontaneous conception as well as medically assisted. Th us, the introduction of complementary research methods has become justifi ed and inevitable for andrological laboratories, especially when dealing with idiopathic infertility, where molecular biomarkers should be sought (Tashmaspour et al.: J Assist Reprod Genet., 2014, 31, 1115–1137). Th ere is no doubt that sperm structural disorders already visible in light microscopy (especially advanced ones) or just emerging in electron microscopy (transmission and scanning) and causing numerous functional abnormalities of male gametes may be related to their molecular defects, including genetic abnormalities (eg. point mutations and translocations of chromosomes, autosomal and sex chromosome disomy) and consequently may be the cause of unexplained recurrent spontaneous abortions (Cao et al.: Ontotarget. published online 19.04.2017; Collodel et al.: Andrologia, 2009, 41, 352–360; Nussdorfer et al.: Bosnian J Basic Med Scien. published online 18.06.2017). It has been shown that macrocephaly, crater defect and globozoospermia (mutation of the genes SPATA16, PICK1 and DPY19L2, AURKC genes) have genetic background (Gatimel et al.: Andrology, 2017, 5, 845–862). In turn, spermatozoa with a detached tail defect or without head (acephalic, decapitated sperm syndrome, pinhead sperm) are accompanied by mutations in the BRDT and SUN5 gene, diploidy of chromosome 18, X and Y and chromatin condensation disorders (Li et al.: Oncotarget, 2017, 8, 19914–19922). Mutations in the AKAP3, AKAP4, DNAH1 and GAPDS genes as well as chromosome X and Y disomy are found in the dysplasia of the sperm fi brous sheath manifested in the semen the presence of short, thick, sometimes stump tails (Baccetti et al.: Hum Reprod 2005, 20, 2790–2794). Furthermore, mutations in DNAH1 (28% of cases), CFAP43 and CFAP44 genes and increase the percentage of aneuploidy and sperm DNA fragmentation are discovered in case of multiple morphological abnormalities of the sperm fl agella (MMAF) demonstrated by wrapped, bent, short sperm tail or the lack of it (Coutton et al.: Hum Reprod Update 2015, 21, 4554–85; Ray et al.: Clin Genet 2017, 91, 217–232; Tang et al.: Am J Hum Genet, 2017, 100, 854–864; Wambergue et al.: Hum Reprod., 2016, 31, 1164–1172). In the described anomalies, the use of in vitro fertilization procedure carries the risk of passing of molecular defects to next generations. Mostly, however, it may end with a lack of reproductive success. Hence, the selection of patients (men with curable and incurable infertility) becomes necessary because it allows for proper therapeutic treatment.

Lechosław T. Putowski, Joanna Tkaczuk-Włach
HOW TO BE A FATHER IN THE WORLD OF STIMULANTS AND DRUGS?
Department of Gynecology and Gynecological Endocrinology, Military Clinical Hospital, Medical University in Lublin, Poland;
e-mail: putowskil@yahoo.com

As a result of the evolution process, a specifi c way of extending species has developed over millions of years. However it is diffi cult, to point out another species, apart from the man himself contributing to the natural disruption of the life cycle of the process. Examples of this type of activity are continuous exposure of the body to harmful environmental factors, including increased use of commonly used substances known as stimulants or drugs. Th ese factors are detrimental to the reproductive system in both sexes. Forming sperm are exposed to damage throughout the life of the men, due to the continuous development of new reproductive cells in the process of spermatogenesis. Th is can lead to sperm DNA damage, gonadal cell apoptosis, periodic or complete inhibition of spermatogenesis and sperm maturation. However, due to the complex design of the study, it is diffi cult to talk about obtaining some results on a representative group of individuals. At the same time, a number of chemicals have been identifi ed, which have been proven to have a detrimental eff ect on male fertility beyond all doubt. Th e best known adverse chemical agent is tobacco smoke. Th e substances contained in it increase the number of free radicals, which in turn leads to increased peroxidation of unsaturated fatty acids in the cell membrane and the loss of sperm motility. Free radicals can also damage the integrity of sperm DNA and the mitochondria present in them. Th is can also aff ect the sperm motility. Another well-known substance that stimulates the formation of free radicals is ethanol. Excessive consumption of alcohol leads to a decrease in the antioxidant capacity of the body and to hypothalamic- pituitary-gonadal dysfunction, which in turn can lead to a decrease in serum testosterone. Testosterone plays an important role in the development and maintenance of male reproductive function, but exogenous androgens, anabolic steroids as used by some athletes, may have a negative impact. Excess levels of testosterone can suppress gonadotropins, which in turn reduces the production of endogenous testosterone in the testes and consequently reduces spermatogenesis. Th e result may be testicular atrophy, decreased testosterone levels and reduce fertility. Th ese changes may also be responsible for the increased incidence of sex chromosome aneuploidy in off spring. Increased testosterone levels and anabolic androgenic steroids (AASs) may impair the functioning of the hypothalamic-pituitary-gonadal axis by inhibiting the hypothalamus and the pituitary gland. Th is in turn can reduce the concentration of luteinizing hormone leading to inhibition of testosterone production, and consequently inhibit spermatogenesis. In addition to reduced sperm counts, reduced volume of testicles in some people taking AASs are observed other symptoms of hypogonadism such as decreased libido and erectile dysfunction. Back to normal parameters for people using AASs is possible, but it may take a relatively long time. Testis are also the place of action of the endocannabinoid system present in seminal plasma, sperm and epididymis. Th is system is involved in the regulation of sperm motility, capacitation, acrosomal reaction, and thus in the regulation of fertility. It becomes evident that exogenous cannabinoids, such as marijuana and opiates, may interfere with male fertility by inhibiting gonadotropin secretion, mainly LH, and cause a decrease in testosterone production in the testis. In addition, prolonged use of opioids may cause idiopathic eff ects and increase serum prolactin levels. Using marijuana can also cause other disorders such as problems with an erection. Cocaine is a stimulant of central nervous system activity and may also inhibit LH release and prolactin release from the pituitary gland. However, there are no studies showing the eff ect of cocaine on male fertility, however, suggesting adverse eff ects of the drug on the quality of the sperm. Th ere is no doubt that the use of substances in the group of drugs can cause male fertility disorder. Th eir harmful eff ect is dependent the length of their use, dose levels, and individual sensitivity of the body. It is also certain that avoiding harmful substances can prevent potential problems with male fertility. Th e proposed therapy should be adapted to the cause of the changes, although its effi cacy is always questionable.

Ewa Rajpert-De Meyts
CONTRALATERAL TESTIS BIOPSY IN PATIENTS WITH TESTICULAR GERM CELL CANCER: SHOULD IT BE PERFORMED ROUTINELY?
Department of Growth and Reproduction, Copenhagen University Hospital (Rigshospitalet), Copenhagen, Denmark, e-mail: erm@rh.dk

Testicular germ cell tumours (TGCT) of young adults (seminoma or nonseminoma) develop from a preinvasive stage of germ cell neoplasia in situ (GCNIS), previously known as carcinoma in situ (CIS) testis (Rajpert-De Meyts et al.: Lancet, 2016, 387, 1762–1774; Ulbright et al.: WHO Classifi cation 2016). Patients with a unilateral TGCT are at increased risk of harbouring GCNIS in the contralateral testicle and of developing a second metachronous tumour. As a preventive measure, a surgical biopsy of the contralateral testicle taken simultaneously with orchiectomy has been routinely performed since mid- 1980s in Denmark (Berthelsen et al.: Br Med J 1979, 2, 363–364). Th is was later followed in other countries, especially in Northern Germany, where two-site biopsies were advocated to increase sensitivity (Dieckmann et al.: Eur Urol., 2007, 51, 175–185; Ruf et al.: Andrology 2015, 3, 92–98). However there has been ongoing controversy concerning usefulness of the procedure among urologists and oncologists. A recent nation-wide retrospective analysis in Denmark revealed that that 1.9% patients in the screened cohort developed a metachronous TGCT within a follow-up of period of 20 years, which was mainly due to false-negative biopsies (Kier et al.: Annals Oncol 2015, 26, 737–742). Th is prompted us to perform a separate analysis of our data from an 11-year-long period (1996–2007), during which biopsies from 659 patients were evaluated according to a standardised protocol with immunohistochemical (IHC) staining for GCNIS markers. In 7% patients, GCNIS was identifi ed and treated, and this rate was signifi cantly higher than 4% nationwide. At the median follow-up period of 12 years (min. 10 years, max 21 years), only 5 (0.76%) patients developed a metachronous TGCT in our centre, signifi cantly fewer than 2.2% of non-biopsied TGCT patients from an earlier period (Rajpert-De Meyts et al., in preparation). In conclusion, screening for GCNIS in the contralateral biopsy prevents the occurrence of second malignant TGCT in a 4–7% of patients. Care must be taken to perform biopsies in specialised centres, according to high technical standards, with a good size biopsy and mandatory IHC. However, even the best currently available protocol of contralateral biopsy was not able to prevent all cases of metachronous TGCT, calling for more research for development of new, more sensitive methods of screening.

Andrzej Rogoza, Marta Pietruszczak
CASE OF BIOCHEMICAL PREGNANCY AFTER IVFICSI PROCEDURE WITH SEMEN FROM MAN WITH KARTAGENER SYNDROME
Infertility Treatment Clinic INVIMED, Gdynia, Poland; e-mail: rogoza@poczta.fm
Kartagener’s syndrome is rare autosomal recessive genetic disorders (Berdon and Willi: Pediatr Radiol, 2004, 34, 1, 38–42). It is characterized by the triad of symptoms like: situs inversus, chronic sinusitis and bronchiectases. Th e basis of this disorder is a mutation in the gene coding dyneine protein in cilia (Chilvers et al.: J Allergy Clin Immunol, 2003, 112, 3, 518–524). Th e consequence of this mutation is asthenzoospermia. In order to achieve pregnancy in in-vitro procedure it was developed few methods to select (activate) proper sperm able to fertilize oocyte by intracytoplasmatic sperm injection (ICSI) e.g. pipette method, pentoxifi line actiavetd sperm (Cayan et al.: Fertil Steril, 2001, 76, 3, 612–614; Hattori et al.: Fertil Steril. 2011, 95, 7, 2431.e9–11). A 28-years-old men with Kartagener’s syndrome, with body mass index (BMI) 30,2 kg/m², with normal testicular and penis anatomy, in spermiogram had sperm concentration 36 mln/ml, immotile sperm, vitality (Host-test) – 63% and normal morphology – 4%. Th e female partner was stimulated by short protocol with gonadoliberin antagonist. We got 8 mature oocytes. Sperms were selected by two methods: pipette and activation by pentoxifi line. We achieve four fertilized oocytes (three with sperms selected by the pipette method and one by the pentoxifi line activation). As a result of the embryo culture two good quality embryos for transfer procedure were received. After 14 days the biochemical pregnancy was confi rmed. Eff ectiveness of those methods to fi nd out living sperms in Kartagener’s syndrome was confi rmed. Th ose methods led to the development of embryos in 3-dayculture. Taking into account that more fertilized oocytes were derived by the pipette method it should be considered that this method may be useful for future cases.

Aleksandra Rosiak¹,⁶, Kamil Gill¹, Joanna Jakubik¹,
Monika Frączek⁵, Michał Kupś⁴,⁶, Łukasz Patorski¹,³,
Rafał Kurzawa²,⁶, Maciej Kurpisz⁵, Małgorzata Piasecka¹
SELECTED SEMINOLOGICAL PARAMETERS OF MEN IN DIFFERENT AGE GROUPS
¹Department of Histology and Developmental Biology; ²Department of Procreative Health, Pomeranian Medical University in Szczecin; ³Department of Gynecology, Endocrinology and Gynecological Oncology, Pomeranian Medical University in Szczecin; ⁴Department of Urology an Oncological Urology, Regional Specialist Hospital in Szczecin; ⁵Institute of Human Genetics in Poznan, Polish Academy of Sciences; ⁶VitroLive Fertility Clinic in Szczecin, Poland; e-mail: rosiak.aleksandra@yahoo.com
Late fatherhood becomes a sociological phenomenon. Young people invest in themselves, want to develop themselves, archive proper economic status consequently delay parenthood to fourth, even fi fth decades of they live, especially in men case (Herati et al.: Fertil Steril 2017, 107, 319–323). Th e study was designed to evaluate the eff ect of age on standard (analysis according to WHO, 2010) and molecular (with use aniline blue, toluidine blue, chromomycin A3 and TUNEL tests) semen parameters. Th e men ≥40 y had lower ejaculate volume, percentage of sperm with normal morphology and higher proportion of sperm cells with fragmented DNA compared to men < 40 y. Similar results were obtained in group of men ≥40 y with normal or abnormal semen parameters. Th ey had lower ejaculate volume and higher percentage of male gametes with DNA strand breaks. Men ≥45 y had signifi cantly lower ejaculate volume and total sperm concentration. Furthermore, we found decreasing sperm concentration and increasing teratozoospermic index in group of men between 30–35 y compared to men <30 y. Moreover, men <30y had signifi cantly higher percentage of spermatozoa with normal morphology and motility. Th e highest ratio of male gametes with abnormal integrity of DNA were observed in men between 41 and 45 y. Obtained data suggest that increasing male age can aff ect spermatogenesis. Th e most important, adverse changes was found >45 y, even >40 y. It is important to rise the awareness of the population about risk connected to late fatherhood.

Iwona Rotter, Aleksandra Rył, Aleksandra Szylińska
OSTEOPOROSIS IN MEN ― FACTS AND MYTHS

Department of Medical Rehabilitation and Clinical Physiotherapy, Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland;
e-mail: iwona.rotter@pum.edu.pl
Osteoporosis in men is still an underrated problem. Factors that pose the greatest impact on bone mass are its peak level obtained at the age of twenty, and the speed of losing it. In the majority of men, the loss of bone tissue density begins at forty, but – unlike in women – in men this process is not sudden. Osteoblast activity gradually decreases, and lifespan becomes shorter, leading as a consequence to the intensifi cation of bone resorption. Epidemiological studies indicate that lifelong risk of fractures for 50-year-old men is 13%, and increases to 25% for men at the age of 80. An important part in maintaining proper bone density is played by androgens, and especially testosterone. Age-related hypogonadism observed in some men favors a decline in bone density. Th e role of estrogens is not negligible, either. Available results show that men with decreased estrogen levels have reduced bone density. According to the guidelines of Th e Endocrine Society from 2012, all men over 70 should undergo densitometry. As for men between 50 and 69 years of age, densitometry is recommended if there are additional risk factors for fractures (Głuszko: Med Prakt., 2016, 5, 52–56). It is also suggested that so called fracture risk calculators (for example, the Fracture Risk Assessment Tool, FRAX) should be used in men with great cautiousness due to possible overdiagnosis of osteoporosis, and thus unnecessary treatment. Aside from calcium supplements and vitamin D3, agents employed in the therapy are bisphosphonates, and in justifi ed cases also teriparatide and denosumab. Additional treatment for men with age-related hypogonadism is testosterone, however its infl uence on the risk of fractures remains unknown.

Anna Rudnicka, Evdochia Adoamnei, Carrie Nielson,
José A. Noguera-Velasco, Jaime Mendiola,
Alberto M. Torres-Cantero
ASSOCIATIONS BETWEEN VITAMIN D SERUM LEVELS AND MALE REPRODUCTIVE PARAMETERS

Department of Public Health Sciences, University of Murcia School of Medicine, Espinardo (Murcia), Spain;
e-mail: anna.rudnicka@um.es
We have previously reported that semen quality has declined drastically in recent decades. In other populations, low serum vitamin D has been associated with low sperm motility (other parameters?). To assess the association between vitamin D [25(OH)D2+3] serum levels and semen quality and reproductive hormone levels in healthy young men. Cross-sectional study of 204 male university students (18-23 years old) recruited between 2010 and 2011 in Murcia Region (Spain). All men provided samples for routine semen analysis (semen volume, sperm count, motility and morphology) and blood for measurements of reproductive hormones and total vitamin D [25(OH) D2+3]. Serum total 25(OH)D results were categorized into insuffi ciency (<50 nmol), suffi ciency (50–75 nmol/l), and higher vitamin D status (>75 nmol/l). Relationships between total 25(OH)D categories and semen quality parameters were examined using linear regression, adjusting for BMI, season, age, current smoking status and technical covariates (e.g., abstinence time). Th e semen parameters for all men were within normal ranges. Only 2 men (1%) were vitamin D defi - cient (<25 nmol/l); 18% were insuffi cient (<50 nmol/l). Th ere were no associations between total 25(OH)D serum levels and any semen parameters (all p >0.15) in crude or adjusted models. Among young men with normal semen parameters and predominantly suffi cient serum 25(OH)D, there was no evidence for an association. It remains to be determined whether low semen quality may be improved by increasing 25(OH)D status. Further investigations are needed in order to confi rm and expand these fi ndings.
Funded by the European Union under grant agreement 675526-REP-BIOTECH – H2020-MSCA-Innovative Training Networks-2015

Shannen Keyser¹*, Liana Maree¹, Gerhard van der Horst¹
A MODEL TO STUDY POOR AND GOOD SPERM FUNCTIONALITY OF THE SAME PATIENT USING DIFFERENTIAL CENTRIFUGATION AND CASA
¹Department of Medical Bioscience, University of the Western Cape, South Africa;
*e-mail: 3263105@myuwc.ac.za
One in four couples in developing countries is aff ected by infertility. Male factor infertility is of importance due to the increase in prevalence and lack of scientifi c knowledge in the treatment of these patients. Semen analysis is the primary diagnostic test in artifi cial reproductive technology (ART). Approximately 15% of the presumed cases do not reveal obvious abnormalities, thereby conveying the importance of sperm functional tests. Furthermore, human semen is comprised of a heterogeneous cell population with diff erent degrees of maturation, as well as variation in functional quality and fertilizing ability. Separation of such sperm sub-populations can result in a considerable improvement in the quality of recovered spermatozoa and may provide a model to study good and poor sperm quality of the same patient. Th e aim of the study was to determine and compare the functional and morphological characteristics of two sperm sub-populations found within the same human semen samples. Healthy donor semen samples (n = 20) were assessed according to basic semen analysis and further separated into two sub-populations via AllGrad density gradient centrifugation. Both sub-populations of spermatozoa were then used for sperm functional testing, including evaluation of hyperactivation with the use of hyperactivating media (2μm procaine, 5μm caff eine, capacitating media and non-capacitating media), in combination with Computer Aided Sperm Analysis (CASA)(SCA, Microptic SL, Barcelona) measuring sperm motility percentages, sperm kinematics, sperm morphology (SpermBlue® stain), vitality (eosin-nigrosin stain), acrosome reaction induced with calcium-ionophore, presence of reactive oxygen species and mitochondrial membrane potential. Th e good sperm fractions were observed to be signifi - cantly better than the poor sperm fractions in sperm vitality, acrosome reaction, reactive oxygen species, mitochondrial membrane potential, sperm motility and kinematics and hyperactivation (p < 0.05). Th ese observations assist in our understanding of sperm sub-populations and hopefully the application as diagnostic tools in ART, and further broaden the potential treatment techni


Jolanta Słowikowska-Hilczer¹, Maria Szarras-Czapnik²
FERTILITY IN PATIENTS WITH DISORDERS OF SEX DEVELOPMENT
¹Department of Andrology and Reproductive Endocrinology, Medical University of Lodz, Lodz; ²Clinic of Endocrinology and Diabetology, Th e Children’s Memorial Health Institute, Poland;
e-mail: jolanta.slowikowska-hilczer@umed.lodz.pl
Compatibility of genetic, gonadal, genital, somatic and mental sex is required for proper sexual development. If there is no compatibility, disorders of sex development (DSD) appear. DSD are usually observed in the form of excessive masculinization in people with the female genetic sex, such as congenital adrenal hyperplasia (CAH), or inadequate masculinization in men with the male genetic sex i.e. in testicular dysgenesis, testosterone or dihydrotestosterone biosynthesis disorders or androgen insensitivity. Th e clinical picture is variable and its severity depends on the patient’s age (Rey et al.: Best Pract Res Endocrinol Metab., 2011, 25, 221-238). Medical management in such cases encounters many problems, which largely result from insuffi cient knowledge of the pathophysiology of these disorders. Th e main diffi culties encountered by the diagnostic and therapeutic team are: determination of gender, anticipation of gender identity, gonadal hormonal function and fertility, as well as the decision to undertake surgical procedures involving genitals and gonads. Th erapeutic management is still causing many controversies, among others because people with DSD often have gonads removed due to the high risk of germ cell neoplasia after puberty, thus they are deprived of the chance of having biological off spring. In the years 2013–2016 European studies dsd-LIFE on the long-term results of surgical and hormonal treatment and psychological support were conducted. Th e study involved 1040 patients with diff erent causes of DSD. Fertility of these people was investigated among others. It has been shown that most people with DSD are irreversibly infertile (Slowikowska-Hilczer et al.: Fertil Steril., 2017, pii:S0015-0282(17)31708-9). However, some DSD do not rule out having children. CAH causes severe hormonal disturbances, which lowers fertility, but with proper hormonal therapy and fertility support, the pregnancy rate in these women is similar to that of healthy women. Infertile are patients with 46, XY and complete androgen insensitivity and complete gonadal dysgenesis, and men with karyotype 46, XX. Th is is not the case for partial androgen insensitivity or partial gonadal dysgenesis, where fertility maybe possible. In these cases testicular structure may contain spermatogenic cells, and even single spermatozoa in adulthood that can be used for fertilization by the assisted reproductive technologies. Recommendations for therapeutic treatment in people with DSD are developed due to the results of the dsd-LIFE program.
Th is project was supported by European Union 7th Framework Program no 305373 and Polish Ministry of Science and Higher Education, Grant no 2922/7. PR/2013/2 Jerzy Starzyk
DELAYED PUBERTY IN BOYS
Pediatric and Adolescent Endocrinology Department, Chair of Pediatrics, Medical College, Jagiellonian University, Cracow, Poland;
e-mail: jerzystarzyk@cm-uj.krakow.pl
Transient hypogonadism resulting from Constitutional Delay of Growth and Puberty (CDGP) is the most frequent hypogonadism type in boys. Permanent hypogonadism caused by either hypothalamo-pituitary impairments (secondary) or by primary testes failure (primary) or by impairment of both these structures simultaneously (combined) appears less frequently. Sexual disorders as well as other non-specifi c signs may indicate some particular types of hypogonadism. Gonadal dysgenesis is manifested in newborns with disorders of external genitalia development (46,XY DSD) whilst congenital combined pituitary hormone defi ciency (CPHD) may manifest with micropenis, microorchidism, cryptorchidism which may by accompanied by hypoglicaemia and hyperbilirubinaemia. Growth inhibition, neurological and ophtalmological signs as well as diabetes insipidus observed in children may be caused by congenital or combined CPHD and are not accompanied by sexual disorders in this period. In adolescents, all disorders leading to hypogonadism are manifested with no increaese in testes volume (>4 mL) at the age of ≥14 years or with no progression of sexual development within the 4.5 year period from the beginning of puberty. Th e diagnosis of infant hypogonadism is confi rmed when the infant is presented with decreased basal levels of luteinizing hormone (LH) and follicle-stimulating hormone (FSH), testosterone, antymüllerian hormone (AMH) and inhibine B. In childhood, hypogonadism is diagnosed on the basis of decreased basal AMH and Inhibin B level. In adolescents, primary hypogonadism is proved by an increased basal level of FSH whilst secondary hypogonadism when LH response after gonadotropin-releasing hormone GnRH stimulation is too low. Low level of inhibine B is typical of combined hypogonadism and may also be useful in diff erentiation between permanent and transient hypogonadism in CDGP. In secondary hypogonadism magnetic resonance of hypothalamo-pituitary region should be performed whilst in primary hypogonadism, karyotyping and gonad ultrasonography examination are recommended. Surgical treatment is limited to the suprasellar tumors producing local signs, whereas radio- and chemotherapy is the fi rst line therapy in germ cell tumors and optic chiasm glioma. No surgery is recommended in case of tumors caused either by Prop-1 or LHX3 gene mutations. In order to treat micropenis in newborns a few months course treatment with either testosterone or LH and FSH as well as topical dihydrotestosterone is recommended. In secondary hypogonadism the treatment may be started with either recombinant gonadotropins or testosterone.

Piotr Paweł Świniarski
PENILE RECONSTRUCTION AFTER ONCOLOGICAL SURGERY, TRAUMA AMPUTATIONS AND IN INC OMPLETE GENITALIA DEVELOPMENT
St Peter’s Andrology Centre and Andrology Department, Institute of Urology, University College London Hospitals, London, United Kingdom;
e-mail: piotr.swiniarski@hotmail.com
A normally developed and functioning penis is a very important aspect of male physical and mental well being and health.. Genitalia with congenital abnormalities or acquired abnormalities following oncological treatments or trauma (traffi c accidents, intentional injuries) may cause sexual dysfunction, frustration and depression which could result in mental health disorders. Penile reconstruction may be surgically challenging. Th e creation of a neophallus should achieve 3 objectives: cosmetically similar appearance to a normal penis, allow the man to engage in sexual intercourse and allow him to void while standing. To gain these goals, the neophallus must have an internal neourethra, and be of suffi cient size to allow subsequent placement of a penile prosthesis to allow sexual intercourse. Th e best eff ect may be obtained by using skin fl aps for penile reconstruction and skin fl ap or buccal mucosa grafts for urethral reconstruction. Skin fl aps may be a rotational fl ap from the lower abdomen, pubis or groin skin, blood supply then relies vessels from the part of fl ap not mobilised. Pedicle skin fl aps are usually taken from thigh; the blood supply relies on a vessel pedicle. Th e length and mobility allows transfer of the fl ap from the thigh to pubis. Free skin fl aps are raised from any part of the body, which allows to the surgeon to obtain a suffi cient amount of skin with a long vascular bundle. Tubularised skin fl aps are sutured to the pubic skin and the neurovascular bundle is microsurgically anastomosed with local arteries, veins and nerves. Th e fl aps most frequently used for penile reconstruction are skin fl aps from the lower abdomen, forearm, thigh and latissimus dorsi musculocutanous fl ap. Th e fi nal choice depends on the patient’s preference, local anatomical circumstances, and surgical experience and preference. A penile prosthesis is usually inserted following recovery from the phalloplasty and resolution of post-operative complication. Penile reconstruction is a diffi cult and long procedure with a high risk of complications. However it is feasible and gives a hope for obtaining a fully functional phallus.

Michał Witt
CILIA AND FLAGELLA  BIOLOGICAL DIVERSITY IN GENETIC UNITY
Department of Molecular and Clinical Genetics, Institute of Human Genetics, Polish Academy of Sciences, Poznan, Poland; e-mail: michal. witt@igcz.poznan.pl

More than 30 diff erent genes are known to play a role in the primary ciliary dyskinesia (PCD) inheritance. Th e clinical phenotype of PCD results entirely from the kinetic dysfunction of the cilia. Th e most important of the PCD genes are genes of outer and inner dynein arms: DNAH5, DNAI1, DNAI2. Radial spokes proteins (RSPH1, RSPH4A, RSPH9) or nexin bridges (CCDC39, CCDC40, CCDC164, CCDC65) are also important. Th e number of mutations in individual genes varies in diff erent populations. In the Polish population, SPAG1 gene mutations are relatively common. Mutations of diff erent genes aff ect the ciliary structure in a variety of ways. For example, damage to outer dynein arms is caused by 50% mutations in the DNAH5 gene and 10% by DNAI1 mutations; 10% of outer and inner dynein arms lessions is caused by SPAG1 mutations; CCDC40 and CCDC39 mutations together cause 70% disruption of microtubules with loss of inner dynein arms. Because spermatozoa is an analogous structure to the cellular cilia, similar genetic changes cause fl agella defects, aff ecting their biological functionality.

Jan Karol Wolski
SPERM RETRIEVAL FOR ASSISTED REPRODUCTIVE TECHNOLOGIES


“nOvum” Medical Center; Center of Oncology-Institute Maria Skłodowska-Curie, Department of Urology, Warsaw, Poland;
e-mail:jkwolski@op.pl

According to application in treatment of infertility ART (assisted reproductive technologies), mainly IVF (in vitro fertilization), one of the most important tasks of the andrology has become man’s generative cell retrieval intended for use in protocols IUI (intrauterine insemination) and IVF. In cases of reduced sperm parameters pharmacotherapy (stimulation of spermatogenesis, the treatment of urogenital infections, immunomodulation) and surgery (operation of varicocele, inguinal hernia, testicular hydrocele, excision of atrophic gonad) can improve the potential of fertility in men. But, aspermia and azoospermia requires operative methods of sperm retrieval. In the case of aejaculation (after spine injury, congenital malformations, abdominal and pelvic surgery neurological disorders, diabetic neuropathy) penile vibrostimulation or electroejaculation are useful methods. In retrograde ejaculation alkalization of urine and bladder catheterization after masturbation can obtains sperm even for IUI. Azoospermia (Non-Obstructive 60% / Obstructive 40%) requires surgical techniques. Before the biopsy, genetic tests are necessary: karyotype, CFTR (cystic fi brosis transmembrane conductance regulator) gene mutation, AZF (azoospermia factor) deletions because up to 20% of azoospermic men have genetic abnormalities. Types of testicular biopsy: 1. Open (surgical) classic TESE (testicular sperm extraction), microscopic m-TESE (microdissection- TESE); microsurgical MVAS (microsurgical vasal sperm aspiration); MESA (microsurgical epididymal sperm aspiration); 2. Percutaneous (minimal invasive techniques): PVAS (percutaneous vasal sperm aspiration), PESA (percutaneous epididymal sperm aspiration); TeFNA (testicular, fi ne needle aspiration) gives only cytological evaluation; TESA (testicular sperm aspiration) shows precise architecture of testicular tissue. Specimen evaluation by Johnsen score (Johnsen: Hormones, 1970, 1, 2–25) is done and include analysis of oncological aspects as well according to high risk of cancer (10–20 times) in azoospermic men (Olesen: Fertil Steril. 2017, 107, 74–82). Cryoprotection of testicular tissue should be done. M-TESE is recommended by European Association of Urology (EAU, 2017).

Birute Zilaitiene, Jonas Ceponis, Lina Lasaite
LATE ONSET MALE HYPOGONADISM: BENEFITS AND RISKS OF TESTOSTERONE REPLACEMENT THERAPY

Department of Endocrinology and Institute of Endocrinology, Lithuanian University of Health Sciences, Kaunas, Lithuania;
e-mail:birute.zilaitiene@lsmuni.lt
Male hypogonadism is a clinical syndrome caused by testosterone (T) defi ciency which adversely aff ect multiple organ function and quality of life. Late onset male hypogonadism (LOH) is consequence of the aging process, related to hypothalamic pituitary function and Leydig cell function deterioration. Diagnosis of T defi ciency is based on clinical manifestation along with T levels below the laboratory range. T defi ciency should be suspected in numerous of chronic conditions. Th e pilot study in Lithuania demonstrated that 63 percent of type 2 diabetes inpatients has morning T concentration bellow 12nmol/l and in 37 percent of cases this concentration is bellow 8nmol/l (Zilaitiene at al.: 2017, unpublished). Regular monitoring of the eff ectiveness and safety of testosterone replacement therapy (TRT) is essential especially during the fi rst year of treatment. Th e confi rmed benefi ts of TRT are improvement of libido and erectile function, increase of hematocrit, positive eff ect on skeletal muscles, improvement in congestive heart failure (Tyagi: Rev Urol., 2017, 19, 1, 16–24). But there are evidences of the following risks: increased risk of polycythemia and thromboembolic cardiovascular events; marginal increase in prostate volume and prostate specifi c antigen (PSA) level; recurrence and rapid progression of high risk prostate cancer and potential exacerbation of subclinical residual residual prostate cancer; impairment of spermatogenesis. When TRT is initiated T concentration, hematocrit, PSA should be checked at baseline, at three, six months and then annually following onset of treatment, a digital rectal examination – at baseline, at six months and then annually (Morales et al.: CMAJ, 2015, 8, 187, 1369–1377). It is still unclear if TRT has positive eff ect on mood and cognitive function. Our recently published study demonstrated benefi cial eff ect in cognitive functioning, but not in emotional state and quality of life in hypogonadal men after two-year testosterone replacement therapy (Lasaite at al.: Andrologia, 2017, 49, 1–10). Also data regarding cardiovascular risks and prostate health during TRT is still lacking. So, TRT is safe and eff ective method to improve T defi - ciency symptoms in men, but should be avoided in cases of erythrocytosis, severe untreated obstructive sleep apnoe, severe congestive heart failure and in patients with suspected prostate or male breast malignancy.

ANDROLOGIA KLINICZNA - SPRAWOZDANIE Z PRZEBIEGU SZKOLENIA W RAMACH EUROPEJSKIEJ AKADEMII ANDROLOGII
CLINICAL ANDROLOGY - REPORT FROM EUROPEAN ACADEMY OF ANDROLOGY EDUCATIONAL COURSE ON ANDROLOGY

Convention Center Sportoase Lueven, Belgium 18.01–19.01.2018 www.eaacourse.com/programme
Artur Pietrusa

Specjalista urolog Fellow of the European Board of Urology (FEBU) Poradnia Urologiczna, Centrum Medyczne GeoMedical w Katowicach, ul. Wita Stwosza 41, 40-042 Katowice


Gospodarzem kursu z andrologii klinicznej, który odbył się w Lueven (Belgia), w ramach Europejskiej Akademii Andrologii (EAA, ang. European Academy of Andrology) pod patronatem Europejskiego Towarzystwa Andrologicznego (EAU, ang. European Association of Urology), byli profesorowie ośrodków uniwersyteckich z Brukseli, Ghent i Lueven. Pierwszy dzień kursu poświęcono aspektom diagnozy, leczenia i prewencji męskiej niepłodności. Z kolei drugi dzień kursu dotyczył diagnostyki i leczenia zaburzeń seksualnych i hipogonadyzmu. Prof. Dr J. Gerris rozpoczął swój wykład przypomnieniem postaci prof. Roberta Schoysmana – pioniera procedury in vitro (1981 r.). Następnie dokonał przeglądu metod diagnostycznych męskiej niepłodności. Ponadto zwrócił uwagę na wysoką częstość występowania zaburzeń kariotypu w grupie mężczyzn niepłodnych (19%). Podkreślił, że 13% zaburzeń związanych było z mikrodelecją w rejonie AZF (ang. azoospermia factor), zlokalizowanym w długim ramieniu chromosomu Y. Częstość występowania mikrodelecji w obszarze AZFa, AZFb, AZFbc i AZFc wynosiła odpowiednio 2%, 13%, 10% i 75% przypadków. U pacjentów z nieobturacyjną azoospermią (NOA, ang. nonobstructive azoospermia), u których zaleca się pobranie plemników z jądra (TESE, ang. testicular sperm extraction) najlepsze efekty zapłodnienia in vitro można otrzymać w grupie mężczyzn z mikrodelecją w rejonie AZFc. Kolejny wykładowca prof. W. Ombelet omówił wpływ stylu życia, wieku i czynników środowiskowych na płodność męską. Szczególną uwagę zwrócił na niekorzystne działanie powszechnie występujących w środowisku człowieka związków naśladujących działanie hormonów (EDC, ang. endocrine disrupting chemicals), np. ołów, kadm i szereg syntetycznych estrogenów, w tym pestycydy. Dr M. Datillo zdecydowanie podkreślił, że jakość nasienia zależy od procesów energetycznych zachodzących w mitochondriach plemników. Zmniejszenie bowiem mitochondrialnego utleniania substratów prowadzi do upośledzenia procesu fosforylacji oksydacyjnej i w konsekwencji do zmniejszenia poziomu ATP. Przyczyna tego zjawiska może być związana z ilością białek i aktywnością enzymatyczną, które decydują o procesach oksydoredukcyjnych mitochondriów. Zwrócił uwagę także na rolę mitochondrialnego glutationu (GSH) uczestniczącego w utrzymaniu równowagi pro- i antyoksydacyjnej. Prof. A. Mahmud przedstawił farmakologiczne możliwości leczenia męskiej niepłodności. Odniósł się do terapii antyestrogenami, która może przynieść dobre efekty endokrynologiczne u pacjentów z idiopatyczną oligoastenozoospermią. Niemniej jednak brakuje dowodów na wzrost odsetka ciąż u partnerek mężczyzn, u których zastosowano tę terapię. W grupie pacjentów leczonych niesteroidowym inhibitorem aromatazy cytochromu P450 – letrozolem obserwuje się poprawę jakości nasienia. Zaleca się dalsze badania. Skuteczność tego farmakoterapeutyku stwierdza się w przypadku zastosowania 2,5 mg letrozolu dziennie u pacjentów z NOA lub kryptozoospermią. Następny wykład, wygłoszony przez Dr G. Dohle, dotyczył NOA i obturacyjnej azoospermii (OA, ang. obstructive azoospermia). Wykładowca przedstawił preferowane przez siebie metody chirurgii dróg wyprowadzających nasienie, sposoby biopsji jąder oraz zabiegi naprawcze po wazektomii. Kolejny wykład Dr G. Devrient był poświęcony suplementowi diety o nazwie Nutriphyt, którego jest producentem. Wykładowca podkreślił, że proponowany produkt korzystnie wpływa na jakość plemników. Poprawa ruchliwości męskich komórek rozrodczych to efekt działania kwasów omega 3, z kolei koenzym Q10, witaminy B6, B9, B12 i karnityna mają korzystny wpływ na poprawę funkcji ich mitochondriów. Kolejnym ciekawym i jednocześnie ważnym zagadnieniem przedstawionym podczas kursu było enzymatyczne trawienie bioptatów z jąder u pacjentów z NOA. Dzięki tej metodzie skuteczność biopsji w pozyskaniu plemników może wzrosnąć z 34% do 54%. Podkreślono również istotną rolę pozyskiwania plemników z jąder (TESE) w osiągnięciu sukcesu rozrodczego. Przedstawiono dane, które dotyczyły aż 724 par, u których wykonano 826 TESE. Uzyskano aż 129 ciąż zakończonych 96 porodami. Wykład Dr G. Dohle przedstawił częstość występowania wtórnych nowotworów w grupie 40 576 pacjentów po przebytym leczeniu raka jądra. W badanej grupie mężczyzn kolejny nowotwór wystąpił z częstością 1,5–4,0%, schorzenia serca dotyczyły 7,1% pacjentów, zespół metaboliczny 4% i hipercholesterolemia 80% (>40. r.ż.), niewydolność płuc 3% badanych, a wydolność nerek obniżała się o 30% u pacjentów po chemioterapii w przebiegu choroby pierwotnej. Ponadto Dr Dohle przedstawił konsekwencje radioterapii związane z niepłodnością. Były one następujące: • wzrost uszkodzeń DNA chromatyny plemnikowej, • nieodwracalna niepłodność dotyczyła 95% przypadków, u których zastosowano dawkę >15 Gy, • azoospermia występowała u leczonych: u których zastosowano dawkę >2,5 Gy, po naświetlaniach miednicy małej z powodu mięsaka Ewinga i raka odbytu oraz naświetlaniach całego ciała w przebiegu choroby Hodgkina (ang. Hodgkin’s lymphoma) i chłoniaka nieziarniczego (ang. non-Hodgkin lymphoma), • naświetlanie mózgu powodowało zaburzenia osi przysadka– podwzgórze. Natomiast naświetlanie ww. okołoaortalnych nie miało wpływu na poziom folikulotropiny i lutropiny. W kolejnym wykładzie kardiolog z Rotterdamu – Dr M. Dinkelman-Smit – ocenił ryzyko chorób sercowo-naczyniowych w zaburzeniach erekcji. Zwrócił uwagę na istotne znaczenie wywiadu rodzinnego. Podkreślił, że czynnikiem ryzyka są choroby serca u ojca <55. r.ż. i matki <65. r.ż. Ponadto zwrócił uwagę na konieczność oznaczenie poziomu glukozy na czczo, kreatyniny i testosteronu (przed godziną 11 rano) oraz wykonanie profi lu lipidowego. Leczeniem zaburzeń erekcji zajmuje się Dr C. Reisman. Proponuje kombinacją leczenia hipogonadyzmu z inhibitorami fosfodiesterazy typu 5 (PDE5, ang. phosphodiesterase type 5), jeśli poziom testosteronu obniża się <3–3,5 ng/mL. Efekt terapeutyczny może wystąpić w czasie 3–12 tygodni. Wykładowca omówił również przyczyny braku kontynuacji stosowania przez pacjentów inhibitorów PDE5. Zaproponował rozpoczęcie terapii z wykorzystaniem dużych dawek leku, w celu szybkiego osiągnięcia efektu terapeutycznego, aby uniknąć efektu zniechęcenia ze strony pacjenta. Powinien on być poinformowany, że efekt działania leku zależy od stopnia i nasilenia zaburzeń erekcji, masy badanego, funkcji jego nerek i wątroby oraz stosowanych wcześniej leków. Kolejny prelegent omówił zastosowanie alprostadilu (prostaglandyny E1) u pacjentów niewrażliwych na standardowe leczenie. W trakcie kursu Prof. G.T Sjoen przedstawił istotne informacje dotyczące pacjentów z zaburzeniami identyfi kacji płciowej oraz systemu konsultacji i ośrodków dydaktycznych dla pacjentów dążących do zmiany płci. Podkreślił, że w ostatnich 20 latach zwiększa się liczba osób z tymi zaburzeniami. Zwrócił uwagę na skutki uboczne hormonoterapii u pacjentów obu płci i na sposoby postępowania w takich przypadkach zgodnie z obowiązującymi rekomendacjami. Ogromne zainteresowanie wzbudził projekt ENIGI (European Network for the Investigation of Gender Incongruence) realizowany w Amsterdamie, Florencji, Ghent i Hamburgu, w ramach którego pacjenci otrzymują pełną opiekę zgodnie z protokołem zmiany płci. Na zakończenie kursu został wygłoszony przez Prof. D. Vanderschueren wykład dotyczący hipogonadyzmu.