Tom 6 • Numer 2 • Grudzień 2019 Volumin 6 • Number 2 • December 2019

KOMITET REDAKCYJNY

Redaktor naczelny:
Redaktor naczelny:dr hab. n. med., prof. nadzw. PUM Małgorzata Piasecka, Szczecin
Zastępca redaktora naczelnego: prof. dr hab. n. med. Jolanta Słowikowska-Hilczer, Łódź
Redaktor pomocniczy: dr n. med. Kamil Gill, Szczecin
Sekretarz redakcji:dr hab. n. med. Agnieszka Kolasa-Wołosiuk, Szczecin
Skarbnik redakcji:dr hab. n. med. Renata Walczak-Jędrzejowska, Łódź
Członkowie komitetu redakcyjnego:
dr n. med. Szymon Bakalczuk, Lublin
dr n. med. Leszek Bergier, Kraków
prof. dr hab. n. biol. Barbara Bilińska, Kraków
prof. dr hab. n. med. Barbara Darewicz, Białystok
Prof., MD, PhD Aleksander Giwercman, Malmö, Sweden
PhD Yvonne Lundberg Giwercman, Malmö, Sweden
Prof., PhD (UPE/NMMU) and PhD (US) Gerhard Van der Horst, Republika Południowej Afryki (Bellville, Republic of South Africa)
prof. dr hab. n. med. Grzegorz Jakiel, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Piotr Jędrzejczak, Poznań
dr hab. n. med., prof. UMK Roman Kotzbach, Bydgoszcz
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kula, Łódź
lek. med. Robert Kulik, Warszawa
prof. dr hab. n. med. Maria Laszczyńska, Szczecin
dr hab. n. med. Grzegorz Ludwikowski, Bydgoszcz
prof. dr hab. n. med. Marek Mędraś, Wrocław
MD, PhD, DMSc Ewa Rajpert-De Meyts, Kopenhaga, Dania (Copenhagen, Denmark)
dr n. med. Aleksandra Robacha, Łódź
dr n. med. Maria Szarras-Czapnik, Warszawa
Adres redakcji:
Zakład Histologii i Biologii Rozwoju Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 71-210 Szczecin ul. Żołnierska 48 tel. 91 48 00 917, 91 48 00 908 e-mail: mpiasecka@ipartner.com.pl
Projekt graficzny:
Waldemar Jachimczak
Małgorzata Piasecka
Kamil Gill
Korekta języka polskiego:Wojciech Markowski
Korekta języka angielskiego:Joanna Ingielewicz
Małgorzata Piasecka
Kamil GillSkład i łamanie:
Waldemar Jachimczak

SPIS TREŚCI CONTENTS

O czasopiśmie / About Journal -------------4

Sprawozdanie i streszczenie wykładów z Konferencji Polskiego Towarzystwa Andrologicznego – 21. Dzień Andrologiczny---------6
Report and Abstract of lectures from Symposium of Scientific Training of the Polish Society of Andrology – 21th Day of Andrology -------16

Rekomendacje EAU / EAU guidelines

G. Bonkat (przewodniczący), R.R. Bartoletti, F. Bruyère, T. Cai, S.E. Geerlings,
B. Köves, S. Schubert, F. Wagenlehner, Mezei, A. Pilatz, B. Pradere, R. Veeratterapillay
Rekomendacje dotyczące postępowania w zakażeniach męskiego układu moczowego i płciowego
Guidelines on urological infections
Tłumaczenie i przygotowanie wersji polskiej
Translation and elaboration of Polish version:
Marta Sochaj, Jolanta Słowikowska-Hilczer -------29

K. Hatzimouratidis (przewodniczący), F. Giuliano, I. Moncada, A. Muneer, A. Salonia,
P. Verze, A. Parnham, E.C. Serefoglu
Rekomendacje dotyczące postępowania w zaburzeniach seksualnych u mężczyzn
Guidelines on male sexual dysfunction: erectile dysfunction and
premature ejaculation
Tłumaczenie i przygotowanie wersji polskiej
Translation and elaboration of Polish version:
Marta Sochaj, Jolanta Słowikowska-Hilczer -------43

Instrukcje dla autorów / Instructions for authors -------83

Recenzenci prac opublikowanych w 2019 r. / Reviewers in 2019 -------87

O CZASOPIŚMIE ABOUT THE JOURNAL

Wersja elektroniczna czasopisma jest wersją pierwotną. Informacje zawarte w czasopiśmie są udostępniane na zasadzie Open Access – dostęp do informacji naukowej jest bezpłatny i nieograniczony.The electronic version of the journal is a original version. Access to scientific information published in the journal is free and unlimited (Open Access).


Zaburzenia męskiego układu płciowego dotyczą osób w różnym wieku i w większości przypadków prowadzą do niepłodności, która nabrała już rangi choroby cywili-zacyjnej. Najczęściej identyfikowanymi nieprawidłowo-ściami są hipogonadyzm, zaburzenia seksualne, wady rozwojowe narządów płciowych, nowotwory jąder i pro-staty. Ze względu na specyficzne i coraz bardziej zanie-czyszczone środowisko antropogeniczne dotyczą one głównie społeczeństw rozwiniętych, w tym również Polski, i stanowią istotny oraz narastający problem medyczny, społeczny, demograficzny, a także zdrowia publicznego. Nauka, która zajmuje się fizjologią i zabu-rzeniami męskiego układu płciowego w aspekcie nauk podstawowych i klinicznych, to andrologia. Ponieważ jest to młoda dziedzina nauki, jeszcze do niedawna nie-zadowalający stan wiedzy ograniczał możliwości diagno-styki oraz leczenia zaburzeń męskiego układu płciowego. Jednak w ostatnich latach obserwuje się niezwykle dyna-miczny rozwój andrologii, szczególnie molekularnej, spo-wodowany wprowadzeniem nowych metod badawczych z zakresu biochemii, biologii i genetyki molekularnej. Andrologia staje się dziedziną interdyscyplinarną integru-jącą wiedzę z różnych dyscyplin medycznych i naukowych. Informacje związane z tymi zagadnieniami z trudem docierają do lekarzy i osób zainteresowanych w naszym kraju, ponieważ jest niewiele literatury w języku polskim, a wykłady wygłaszane podczas konferencji nie zawsze wyczerpująco wyjaśniają wątpliwości dotyczące m.in. postępowania diagnostycznego, terapeutycznego, reko-mendacji czy też proponowanych algorytmów. Stąd też potrzeba stworzenia czasopisma prezentującego wiedzę andrologiczną lekarzom różnych specjalności, diagno-stom laboratoryjnym i przedstawicielom nauk podstawo-wych. Czasopismo „Postępy Andrologii Online” powstało z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Andrologicznego, które zainteresowane jest integracją środowiska osób zajmujących się różnymi aspektami męskiego układu płciowego, uzupełnieniem i poszerzeniem ich wiedzy, a także poprawą opieki zdrowotnej nad mężczyznami w naszym kraju.Celem czasopisma jest: 1) dostarczenie istotnych informacji na temat fizjologii i patologii męskiego układu płciowego, 2) propagowanie praktycznej wiedzy andro-logicznej kierowanej do szerokich kręgów odbiorców, 3) wymiana poglądów i opinii na temat zagadnień kli-nicznych oraz wyników badań doświadczalnych oraz 4) przekazywanie informacji dotyczących konferencji i kursów o tematyce andrologicznej. Proponowana tematyka czasopisma to: 1) andrologia kliniczna z uwzględnieniem etiopatogenezy, diagno-styki i leczenia m.in. zaburzeń rozwojowych, niepłod-ności i procesów starzenia mężczyzn, 2) nowatorskie metody diagnostyczne, 3) andrologia doświadczalna rozwijająca się w oparciu o nauki podstawowe oraz 4) inne interdyscyplinarne tematy związane z dzie-dziną andrologii. Czasopismo kierowane jest do lekarzy specjalności bezpośrednio lub pośrednio związanych z andrologią, m.in. urologów, endokrynologów, ginekologów, pedia-trów, ale także do lekarzy rodzinnych spotykających się z coraz częstszym problemem niepłodności partnerskiej i problemami starzejących się mężczyzn. Ponadto naszą intencją jest zdobycie zainteresowania diagnostów labo-ratoryjnych odgrywających istotną rolę w prawidłowym postępowaniu terapeutycznym opartym na szerokim panelu testów i badań, których wdrożenie wciąż wymaga odpowiednich i wyczerpujących szkoleń z diagnostyki andrologicznej, w tym seminologicznej. Mamy nadzieję, że nasze czasopismo wzbudzi również zainteresowanie biologów zajmujących się czynnością męskiego układu płciowego w ramach nauk podstawowych, a także lekarzy weterynarii oraz innych osób, które znajdą informacje poszerzające ich wiedzę i kształtujące opinię z zakresu szeroko pojętych nauk andrologicznych. Zachęcamy Państwa do publikowania prac orygi-nalnych, kazuistycznych i krótkich komunikatów, jak również prac poglądowych, opracowanych w konden-sacyjnej, dydaktycznej i przystępnej formie. W pracach tych autorzy powinni przedstawiać aktualny stan wiedzy światowej oraz swoje opinie. Chcemy, aby czasopismo spełniało rolę informatora i przewodnika w dziedzinie andrologii oraz stanowiło forum dyskusyjne. Ponadto, zapraszamy do publikowania artykułów będących tłumaczeniem publikacji ukazujących się w języku angiel-skim, które przedstawiają istotne postępy w andrologii. http://www.postepyandrologii.pl
Małgorzata Piasecka
redaktor naczelny
Jolanta Słowikowska -Hilczer
przewodnicząca
Polskiego Towarzystwa Andrologicznego

Disorders of the male reproductive system relate to people of different ages and in most cases lead to infer-tility, which has already acquired a rank of a disease associated with the progress of civilization. The most frequently identified irregularities are hypogonadism, sexual dysfunction, genital malformations, testicular or prostate cancer. Due to the specific and increasingly pol-luted anthropogenic environment they concern mainly developed societies, including Poland, and are an impor-tant and growing medical, social, demographic and public health problem. A science that deals with the physiology and with disorders of the male reproductive system in terms of the basic and clinical science is andrology. As this is a young field of science, until recently an unsatis-factory state of knowledge limited the possibilities of the diagnostics and treatment of the disorders of the male reproductive system. However, in recent years there has been a very dynamic development of andrology, espe-cially in the molecular aspect, due to the introduction of new methods of research in the field of biochemistry, biology and molecular genetics. Andrology is becoming an interdisciplinary field which integrates knowledge from various medical and scientific disciplines. Information related to these issues reach doctors and interested people in our country with difficulty, because there is few publi-cations in Polish. Lectures given during conferences also do not always fully explain the doubts concerning diag-nostic and therapeutic proceedings, recommendations or proposed algorithms. Hence, the need for a journal presenting the knowledge of andrology to the doctors of various specialties, laboratory diagnosticians and repre-sentatives of the basic science. The journal „Progress in Andrology Online” is an initiative of the Polish Society of Andrology, which is interested in the integration of people involved in different aspects of the male repro-ductive system, supplement and broadening their knowl-edge, as well as the improvement of health care for men in our country.The aim of the journal is: 1) to provide relevant information about the physiology and pathology of the male reproductive system, 2) the promotion of practical andrological knowledge directed to broad audiences, 3) to exchange views and opinions on issues of clinical and experimental results, and 4) to provide information on conferences and courses on the subject of andrology. The proposed themes of the journal are: 1) clinical andrology including etiopathogenesis, diagnostics and treatment of developmental disorders, infertility and men’s aging, 2) innovative diagnostic methods, 3) experi-mental andrology developing on the basis of the basic sciences and 4) other interdisciplinary topics related to the field of andrology.The journal is directed to physicians with specialty directly or indirectly related to andrology, including urologists, endocrinologists, gynecologists, pediatri-cians, but also to family doctors facing the increasingly common problem of couple infertility and problems of aging men. Moreover, our intention is to get the interest of laboratory diagnosticians playing an important role in keeping the correct therapeutic proceedings, based on a broad panel of tests and studies. Their implementa-tion still requires proper and comprehensive training in andrological diagnostics, including seminological one.We hope that our magazine will also raise the interest of biologists dealing with the functions of the male repro-ductive system in the framework of basic sciences, as well as veterinarians and others who will find informa-tion expanding their knowledge and shaping opinion in the range of broad sciences of andrology. We encourage you to publish original papers, case reports and short announcements, as well as review papers, worked out in the concentrated, didactic and accessible form. In these articles authors should present the current state of the global knowledge as well as their own opinions. We want the journal to act as an informer and a guide in the field of andrology and become a forum for discussion. In addi-tion, we invite you to publish articles that are transla-tions of publications appearing in the English language, which present significant progress in andrology.
Małgorzata Piasecka
Editor in chief
Jolanta Słowikowska -Hilczer
Presidentof Polish Society of Andrology

KONFERENCJA POLSKIEGO TOWARZYSTWA ANDROLOGICZNEGO – 21. DZIEŃ ANDROLOGICZNY Łódź,
25–26.10.2019; www.pta2019.pl

Sprawozdanie

W dniach 25.–26. października 2019 r. w Hotelu Borowiecki w Łodzi odbyła się Konferencja – 21. Dzień Andrologiczny organizowana przez Polskie Towarzystwo Andrologiczne (PTA). Stroną organizacyjną tego wydarzenia zajęła się Fundacja dla Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (FUMED) przy współpracy Komitetu Organizacyjnego oraz Komitetu Naukowego pod przewodnictwem prof. dr hab. n. med. Jolanty SłowikowskiejHilczer. W dniu 24. października spotkanie poprzedził egzamin testowy z andrologii klinicznej, po raz trzeci organizowany przez PTA. Uczestniczyło w nim 15 lekarzy, z których 12 uzyskało pozytywny wynik i otrzymało Certyfikat PTA z andrologii klinicznej. Część naukową Konferencji rozpoczęło powitanie wygłoszone przez Przewodniczącą PTA prof. dr hab. n. med. Jolantę Słowikowską-Hilczer oraz wręczenie Nagrody Młodych Polskiego Towarzystwa Andrologicznego im. Prof. Michała Bokińca, którą za rok 2018 otrzymał dr n. med. Kamil Gill ze Szczecina. Laureat w krótkiej prezentacji przedstawił nagrodzoną pracę. W sesjach naukowych wykłady wygłosili goście zagraniczni: prof. Ewa Rajpert-De Meyts z Danii, prof. Davor Jezek z Chorwacji, prof. Aleksander Giwercman i prof. Yvonne Lundberg-Giwercman, prof. Gerhard Van der Horst i prof. Stefan Du Plessis z Republiki Południowej Afryki, prof. Valentinas Matulevicius i prof. Birute Żilajtiene z Litwy. Ponadto wykłady wygłosiło wielu znakomitych wykładowców z Polski. Tematyka dotyczyła zagadnień związanych z męską płodnością, wpływem zaburzeń endokrynologicznych na czynność męskiego układu płciowego, możliwościami terapii urologicznych w zaburzeniach erekcji i wielu innych. Omawiano także metody diagnostyczne i możliwości terapeutyczne w niepłodności. Przedstawiciele nauk podstawowych przedstawili wyniki najnowszych badań związanych z fizjologią i patologią męskiego układu płciowego. Dużym zainteresowaniem cieszyła się także sesja krótkich prezentacji naukowych. Podczas Konferencji odbyło się Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Andrologicznego. Wybrano nowy Zarząd i Komisję Rewizyjną PTA. Nowym Przewodniczącym został dr n. med. Szymon Bakalczuk z Lublina. Spotkanie zakończyło się podziękowaniami dla wykładowców, uczestników, organizatorów i sponsorów Konferencji oraz zaproszeniem na Konferencję Polskiego Towarzystwa Andrologicznego w 2020 roku, która odbędzie się w Warszawie. Streszczenia wykładów

Katarzyna Bajszczak
WYTYCZNE NA TEMAT POSTĘPOWANIA W TRANSSEKSUALIZMIE
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
e-mail: katarzynabajszczak@gmail.com
Już samo ustalenie rozpowszechnienia w populacji osób transseksualnych jest problematyczne. Uznaje się, że wśród dorosłych mężczyzn to 0,005–0,014%, natomiast wśród kobiet – 0,002–0,003% (DSM-5, wyd. V, 2018). Ostatnio są publikowane statystyki wskazujące, że osób określających siebie jako transseksualne, transpłciowe lub nieokreślone płciowo może być znacznie więcej. Przyczyn rozbieżności należy prawdopodobnie szukać w szerszym obecnie rozumieniu problemu. Możemy obserwować więcej osób zgłaszających dysforię płciową, od kiedy zdecydowano się odejść od traktowania transpłciowości w kategoriach psychopatologii. Osoby takie odczuwają dyskomfort i cierpienie nie tylko z powodu niedopasowania ciała do tego, jak się czują, ale też gdy odmawia się im możliwości wyrażania swej tożsamości. Nie wszyscy dążą do zmiany wyglądu ciała, pewnej grupie wystarcza możliwość funkcjonowania w odczuwanej płci. Od lat trwa dyskusja wokół modelu postępowania w transseksualizmie. Zarówno obowiązująca już amerykańska klasyfikacja DSM-5, jak i oczekująca na wejście w życie międzynarodowa klasyfikacja ICD-11 wyłączają zaburzenia tożsamości płciowej z kategorii zaburzeń osobowości i zachowania. To nasuwa pytania, czy i jak leczyć stan, który nie jest uznawany za zaburzenie. Według Światowego Towarzystwa na Rzecz Zdrowia Osób Transpłciowych (WPATH, ang. The World Professional Association for Transgender Health) transpłciowość jest kwestią różnorodności, raczej wariantem seksualności niż patologią. Wciąż otwarta pozostaje też kwestia zaburzeń tożsamości płciowej u dzieci. Rodzą się bowiem wątpliwości, na ile można ingerować w naturalny proces dojrzewania na żądanie pacjenta, który nie osiągnął pełnej dojrzałości. WPATH cyklicznie przedstawia obszerny i szczegółowy dokument regulujący standardy postępowania wobec osób transpłciowych. W 2017 r. rekomendacje dotyczące postępowania medycznego w transseksualizmie wspólnie opublikowały europejskie i amerykańskie stowarzyszenia endokrynologiczne i andrologiczne. Stanowisko w sprawie sytuacji społecznej, zdrowotnej i prawnej osób transpłciowych wydało też Polskie Towarzystwo Seksuologiczne. W Polsce model postępowania w takich przypadkach jest poddawany krytyce przez różne środowiska jako niedoskonały, ale od lat pozostaje praktycznie niezmienny

Eliza Filipiak
WPŁYW INFEKCJI HPV NA JAKOŚĆ NASIENIA
I PŁODNOŚĆ MĘŻCZYZN
Klinika Salve Medica, Łódź
e-mail: kontakt@badanie-nasienia.pl
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV, ang. human papilloma virus) przenoszone jest głównie drogą płciową. Wyróżnia się ponad 150 typów HPV, z czego część nazywana jest hrHPV (czyli high-risk HPV). Ta właśnie grupa „wysokiego ryzyka” przyczynia się do powstawania nowotworów (m.in. szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu, prącia). Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że obecność HPV w nasieniu nie jest obojętna dla jego jakości i płodności męskiej. HPV w nasieniu stwierdza się nawet u kilkunastu procent pacjentów zgłaszających się z powodów problemów z płodnością (Laprise i wsp.: Hum Reprod., 2014, 29, 640–651). Wykazano, że HPV w nasieniu ma związek z obniżoną koncentracją, ruchliwością plemników oraz zwiększoną fragmentacją ich DNA (Jeršovienė i wsp.: Medicina (Kaunas). 2019, 55 (7), 377) (Boeri i wsp.: Hum Reprod. 2019, 32 (2), 209–217). Jeśli chodzi o badania dotyczące rozrodu, to wykazano m.in., że z szanse na powodzenie inseminacji domacicznej (IUI) są znacznie niższe, jeśli użyte nasienie jest HPV-dodatnie, a przy poziomie wirusa przekraczającym 0,66 wiriona/plemnik do ciąży nie dochodzi (Depuydt i wsp.: Fertil Steril. 2019, 111 (6), 1135–1144). Garolla i wsp. (Fertil Steril. 2016, 105 (1), 65–72) wykazali, że użycie technik rozrodu wspomaganego w przypadkach korzystania z nasienia pacjentów HPV-dodatnich daje znacznie mniejszą skuteczność niż w przypadku pacjentów, u których nie stwierdza się HPV w nasieniu. Ponadto w grupie od ojców HPV-dodatnich obserwuje się wyższy odsetek poronień. Te, a także inne badania wskazują, że znaczenie dla sukcesu reprodukcyjnego ma lokalizacja wirusa – gorzej rokuje, jeśli wirus wykrywany jest na plemnikach, a nieco lepiej, jeśli jest obecny na komórkach złuszczających się z nabłonka plemnikotwórczego. Wydaje się, że plemniki z HPV (wirus umiejscawia się na główce plemnika w rejonie równikowym) zachowują zdolność do zapłodnienia (choć może być ona obniżona), ale obecność HPV ma wpływ na początkowy etap rozwoju zarodka i wczesne fazy ciąży (Foresta i wsp., PLoS One. 2011, 6 (3), 1-9). Okazało się także, że szczepienie mężczyzn przeciwko HPV przyczynia się do zwiększenia odsetka naturalnych ciąż i liczby urodzonych dzieci (Garolla i wsp.: Sci Rep. 2018, 17, 8 (1), 912). Siristatidis i wsp. (Ultrasound Obstet Gynecol. 2018, 51 (1), 87–93) wykazali w metaanalizie, że są podstawy, by twierdzić, że infekcja HPV u mężczyzny ma negatywny wpływ na efekt reprodukcyjny.

PROGRAM MIĘDZYLABORATORYJNEJ KONTROLI JAKOŚCI BADANIA OGÓLNEGO NASIENIA SPERMCONTROL – WYNIKI I RUNDY PROGRAMU

Eliza Filipiak1, Katarzyna Marchlewska1,2,
Renata Walczak-Jędrzejowska1,2, Anna Berger3,
Tomasz Berliński3, Kamil Gill4, Monika Frączek5,
Marzena Kamieniczna5, Edyta Kozieł-Książek6
1Klinika SalveMedica, Łódź, 2Katedra Andrologii i Endokrynologii
Płodności UM, Łódź, 3Pracownia Andrologii Klinika Niepłodności
i Endokrynologii Rozrodu Ginekologiczno-Położniczego Szpitala
Klinicznego UM, Poznań, 4Zakład Histologii i Biologii Rozwoju
PUM, Szczecin, 5Instytut Genetyki Człowieka Polskiej Akademii
Nauk, Poznań, 6Samodzielna Pracownia Diagnostyki Niepłodności
Męskiej www.seminogram.pl, Kraków
e-mail: kontakt@badanie-nasienia.pl
Program Międzylaboratoryjnej Kontroli Jakości Badania Ogólnego Nasienia SpermControl (www.spermcontrol. pl) powstał w 2019 r. i jest pierwszym krajowym programem oceny biegłości wykonywania badania ogólnego nasienia. Program został opracowany zgodnie z zaleceniami WHO 2010. Rundę 1 programu (rozpoczętą w czerwcu 2019 r.) ukończyło 44 uczestników z Polski. Były wśród nich osoby z laboratoriów ogólnodiagnostycznych (36%), specjalistycznych pracowni seminologicznych i laboratoriów naukowych (25%) oraz z laboratoriów przy klinikach leczenia niepłodności (39% uczestników). Analizie poddano 4 parametry: 1) koncentrację (zawiesina plemników wysłana kurierem); 2) ruchliwość postępową i ogólną (wideo, preparat bezpośredni); 3) żywotność (wideo, test eozynowy); 4) morfologię (szkiełka wysłane kurierem, barwienie Diff-quick). W każdym parametrze dokonywano oceny dwóch próbek. Parametrem ocenianym z najwyższą zgodnością była ruchliwość postępowa (mediana i odchylenie standardowe: 45,5 ±6,2 dla próbki 1 i 48 ±7,5 dla próbki 2). Najtrudniejszym parametrem do oceny okazała się koncentracja, dla której uzyskano najwięcej wyników odstających (mediana, odchylenie standardowe i zakres: 11,1 ±19,3, 7,9–128,1 dla próbki 1 i 25,4 ±31,3, 7,8–217 dla próbki 2). Zakres dla oceny morfologii wyniósł dla próbki 1:1–16 (mediana 5, IQR 2) i dla próbki 2:0–8 (mediana 1, IQR 2). Zdecydowana większość uczestników programu uzyskała wyniki zbliżone do median oraz ekspertów programu, co świadczy o wysokiej jakości oceniania przez nich parametrów nasienia. W przypadku kilku uczestników wartości te odbiegały w sposób znaczący od wartości oczekiwanej (95. centyla).

Monika Frączek1, Marta Budzińska1,
Marzena Kamieniczna1, Łukasz Wojnar2,
Laura Grześkowiak3, Małgorzata Piasecka4, Kamil Gill4,
Michał Kupś4,5,6, Valentina Chopyak7, Anna Havrylyuk7,
Andrij Nakonechnyy8, Josef Nakonechnyy9,
Maciej Kurpisz1

ZNACZENIE PRZEGRZEWANIA JĄDER W ETIOLOGII ZABURZEŃ
PARAMETRÓW SEMINOLOGICZNYCH PLEMNIKÓW
1Instytut Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk, 2Klinika Urologii i Urologii Onkologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 3Prywatna Lecznica Certus w Poznaniu, 4Zakład Histologii i Biologii Rozwoju, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, 5Oddział Urologii i Onkologii Urologicznej Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie, 6VitroLife Centrum Ginekologii i Leczenia Niepłodności w Szczecinie, 7Katedra Immunologii i Alergologii, Lwowski Narodowy Uniwersytet Medyczny, Ukraina, 8Katedra Chirurgii Dziecięcej, Lwowski Narodowy Uniwersytet Medyczny, Ukraina, 9Zakład Urologii, Lwowski Narodowy Uniwersytet Medyczny, Ukraina e-mail: monika.fraczek@igcz.poznan.pl

Proces spermatogenezy jest zależny od wewnętrznej temperatury gonad i zachodzi prawidłowo w temperaturze o około 2°C niższej od temperatury ciała. Utrzymujące się w czasie zaburzenia termoregulacji w worku mosznowym, a tym samym zjawisko przegrzewania jąder, może być jednym z czynników obniżających jakość nasienia wskutek częściowego lub całkowitego zablokowania spermatogenezy. W tym kontekście ekspozycja gonady męskiej na podwyższoną temperaturę jest czynnikiem ryzyka dla powstania niepłodności. Duży udział lokalnego czynnika temperaturowego w etiologii zaburzeń jakości nasienia obserwuje się w heterogennych patologiach klinicznych, do których należą procesy zstępowania i utrzymywania jąder w mosznie oraz żylaki powrózka nasiennego. Negatywny wpływ hipertermii na potencjał zapładniający plemników może dotyczyć obniżenia wszystkich podstawowych parametrów seminologicznych, czyli koncentracji, ruchliwości czy morfologii plemników, a rozmiar tych nieprawidłowości prawdopodobnie zależy od stopnia nasilenia działania tego czynnika. Sugeruje się, że defekty w gametach męskich inicjowane przez czynnik temperaturowy wynikają z jego szkodliwego wpływu nie tylko na proces spermatogenezy w gonadzie, ale również na czynność najądrza, w którym plemniki dojrzewają i nabierają cech funkcjonalnych. W wyjaśnieniu mechanizmów odpowiedzialnych za powstawanie niepłodności związanej z narażeniem na szok temperaturowy jąder bierze się głównie pod uwagę wpływ apoptozy oraz stresu oksydacyjnego. Wykładniki obu tych procesów mogą stanowić grupę dodatkowych niekonwencjonalnych parametrów seminologicznych przydatnych w ocenie statusu płodności mężczyzn z lokalną hipertermią. Finansowanie badań: Narodowe Centrum Nauki (projekt nr 2015/19/B/NZ5/02241).

Sławomir Jakima
FARMAKOTERAPIA OSÓB Z ZABURZENIAMI PREFERENCJI SEKSUALNYCH
Prywatna praktyka lekarska, Warszawa e-mail: s.jakima@wp.pl
Terapia przestępców seksualnych jest jedną z najważniejszych metod zapobiegania ponownego dokonania przestępstwa przez sprawców szczególnie mających zaburzenia preferencji. Oprócz metod terapeutycznych stosowane są też środki farmakologiczne, mające na celu zmniejszenie popędu seksualnego i napięć związanych z naporem fantazji i zachowań parafilnych. Stosowanie farmakoterapii wymaga jednak dokładnej diagnostyki, badań laboratoryjnych, badania przedmiotowego oraz kontroli wystąpienia możliwych objawów ubocznych. Istnieją też określone przeciwwskazania do stosowania tych leków. Obecnie preferuje się leki antyandrogenowe (octan cyproteronu, octan medroksyprogesteronu), agonistów GnRH oraz leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Doraźnie stosowane są leki przeciwlękowe i inne (Garcia i wsp.: Curr Psychiatry Rep. 2013, 15 (5), 356; Holoyda i wsp.: Curr Psychiatry Rep. 2016, 18 (2), 19). Jednak farmakoterapia powinna być tylko elementem całościowego procesu leczenia. Farmakoterapia nie jest też stosowana w każdym przypadku.

Joanna Jurewicz, Wojciech Hanke EKSPOZYCJA NA FENOLE ŚRODOWISKOWE A JAKOŚĆ NASIENIA
Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera w Łodzi, Zakład Epidemiologii Środowiskowej e-mail: joanna.jurewicz@imp.lodz.pl

Na początku XXI w. niepłodność dotyczyła od 15–20% par w krajach rozwiniętych w porównaniu do 7–8% w latach 60. XX w. Przeprowadzona analiza 61 badań dowiodła, że jakość i liczba plemników ulegały przez kolejne lata zmniejszeniu (Carlsen i wsp.: BMJ. 1992, 305, 609–613). Na tej podstawie sformułowano hipotezę, że obserwowane obniżenie płodności mężczyzn może być związane z czynnikami środowiskowymi powszechnie występującymi w życiu człowieka m.in. takimi jak: parabeny, triklosan czy bisfenol A. Celem badania była ocena wpływu ekspozycji na wybrane fenole środowiskowe (triklosan, oksybezon, bisfenol A) na jakość nasienia (podstawowe parametry nasienia (liczbę plemników, ruchliwość, morfologię), strukturę chromatyny plemnikowej oraz stężenie hormonów płciowych (FSH, estradiol, testosteron). Badaniem zostało objętych 344 mężczyzn, którzy zgłosili się do poradni leczenia niepłodności w celach diagnostycznych z prawidłową liczbą plemników (≥15 mln/mL w nasieniu). Każdy z badanych został poproszony o wypełnienie kwestionariusza. Wywiad obejmował dane odnośnie do cech społeczno-demograficznych, zawierał również szczegółowe pytania na temat przebytych chorób mogących mieć wpływ na jakość nasienia. Od badanych został pobrany materiał biologiczny: krew, nasienie, ślina i mocz. Triklosan, oksybenzon, bisfenol A zostały oznaczone w moczu za pomocą chromatografii gazowej z tandemową spektrometrią mas (GC-MS/MS). Wyniki przeprowadzonego badania wykazały, że osoby uczestniczące w badaniu były środowiskowo eksponowane na badane fenole środowiskowe. Wykazano, że narażenie na bisfenol A wpływa negatywnie na ruchliwość plemników (p = 0,03) oraz zwiększa odsetek plemników niedojrzałych (HDS, ang. percentage of immature sperm) (p = 0,01), stężenie estradiolu i testosteronu (odpowiednio p = 0,02 i p = 0,04). Stężenie triklosanu w moczu w zakresie 50.–75. percentyla i ≥50. percentyla wpływało pozytywnie na odsetek plemników z nieprawidłową morfologią (odpowiednio p = 0,016 i p = 0,002). Narażenie na oksybenzon nie wpływało na żaden z badanych parametrów nasienia i stężenie hormonów płciowych. Uzyskane wyniki stanowią cenne narzędzie dla lekarzy pierwszego kontaktu, lekarzy specjalistów zajmujących się problemami niepłodności, instytucji zajmujących się planowaniem ochrony zdrowia. Ponadto jest to pierwsze badanie w Polsce pozwalające zapoznać się z wielkością ekspozycji na oksybenzon i triklosan oraz jej wpływem na płodność mężczyzn.

Karolina Kossakowska1, Jolanta Chanduszko-Salska2 DEPRESYJNE ZABURZENIA NASTROJU U MĘŻCZYZN ZWIĄZANE Z URODZENIEM SIĘ DZIECKA
1Instytut Psychologii, Zakład Psychopatologii i Psychologii Klinicznej, Uniwersytet Łódzki, Łódź, 2Instytut Psychologii Stosowanej, Społeczna Akademia Nauk, Warszawa e-mail: karolina.kossakowska@uni.lodz.pl

Chociaż termin „depresja poporodowa” bywa kojarzony przede wszystkim z doświadczeniem kobiet, coraz większe zainteresowanie zdrowiem psychicznym mężczyzn, którzy zostali ojcami, wskazuje, że mogą cierpień na nią również mężczyźni. Szacuje się, że jej objawy dotykają 4–25% ojców w pierwszych dwóch miesiącach funkcjonowania w nowej roli. Jednak obraz choroby u mężczyzn różni się od obrazu depresji poporodowej matek – objawy osiowe depresji mogą być mniej widoczne, podczas gdy u mężczyzny pojawia się wrogość czy sięganie po używki. Czynniki etiologiczne są mało znane. Spośród tych, które zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń nastroju po urodzeniu się dziecka, najczęściej wymienia się depresję poporodową u partnerki – matki dziecka oraz występowanie innych okołoporodowych zaburzeń psychicznych, a także czynniki ryzyka o charakterze socjoekonomicznym (ubóstwo, utrata pracy).Negatywne konsekwencje nieleczonej depresji poporodowej u ojców dotykają zarówno ich samych, jak i rodzinę. Liczne badania podłużne potwierdzają, że objawy depresji u ojca, podobnie jak w przypadku depresji matczynej, sprzyjają występowaniu zaburzeń psychicznych i trudności społeczno-emocjonalnych u dzieci i młodzieży. Istotne wydaje się zwiększenie świadomości społecznej na temat depresyjnych zaburzeń nastroju związanych z urodzeniem się dziecka, w szczególności wśród specjalistów, zaangażowanych w opiekę medyczną nad mężczyzną oraz rodziną w okresie okołoporodowym. Zapobieganie i wczesne wychwycenie objawów depresji sprzyja udzieleniu właściwej pomocy, farmakologicznej i psychologicznej, co pozwala na ograniczenie lub eliminację negatywnych skutków choroby

Maria Laszczyńska1, Weronika Ratajczak1, Kinga Walczakiewicz1, Olimpia Sipak2 ZESPÓŁ METABOLICZNY A ROZROST PROSTATY
1Katedra i Zakład Histologii i Biologii Rozwoju, 2Zakład Położnictwa i Patologii Ciąży, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie e-mail: maria@laszczynska.pl

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH, ang. benign prostate hyperplasia) jest zespołem zmian i objawów, którego częściami składowymi są: przeszkoda podpęcherzowa (BPO, ang. benign prostatic obstruction), powiększenie gruczołu (BPE, ang. benign prostatic enlargement), dysfunkcja mięśni wypieracza moczu (BD, ang. bladder dysfunction) i objawy z dolnych dróg moczowych (LUTS, ang. lower urinary tract symptoms). Histologicznie dochodzi do proliferacji komórek zarówno nabłonka, jak i zrębu prostaty. Klinicznie BPH może zwężać cewkę moczową i prowadzić do anatomicznej niedrożności ujścia pęcherza (BOO). Wraz ze starzeniem się populacji światowej częstość występowania BPH i LUTS gwałtownie wzrasta. Zmiany histopatologiczne występujące w tym gruczole mogą dotyczyć aż połowy mężczyzn po 50. r.ż., a odsetek ten zwiększa się o ok. 10% po każdej kolejnej dekadzie życia. Jak dotąd dokładna patofizjologia rozwoju łagodnego rozrostu gruczołu krokowego nie została jeszcze w pełni wyjaśniona (De Nunzio i wsp.: Eur Urol. 2011, 60, 106–117; Chughtai i wsp.: Nat Rev Dis Primers. 2016, 2, 16031). Istnieje wiele czynników ryzyka rozwoju BPH. Można wyróżnić czynniki niemodyfikowalne takie jak: wiek, czynniki genetyczne i rasowe oraz modyfikowalne czynniki ryzyka, które stwarzają nowe możliwości leczenia i zapobiegania, w tym: hormony płciowe, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia, otyłość, cukrzyca, dieta i złe nawyki żywieniowe, aktywność fizyczna oraz stan zapalny (Egan: Urol Clin North Am. 2016, 43, 289–297). Do czynników ryzyka rozwoju BPH zaliczany jest również zespół metaboliczny (MetS, ang. metabolic syndrome), definiowany jako współwystępowanie czynników ryzyka pochodzenia metabolicznego. Wyniki wielu badań wskazują, że wiele modyfikowalnych, związanych z wiekiem zaburzeń metabolicznych (MetS, otyłość, dyslipidemia, cukrzyca) jest ważnymi czynnikami związanymi z występowaniem i progresją LUTS i BPH. Zarówno MetS i towarzyszące mu zmiany steroidowych hormonów płciowych, jak i przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu przyczyniają się do rozwoju BPH (Vignozzi i wsp.: Nat Rev Urol. 2016, 13, 108–119; Ngai i wsp.: Asian J Urol. 2017, 4, 164–173). U większości pacjentów ze zdiagnozowanym BPH, poddanych zabiegowi TURP, stwierdzono współistnienie MetS. Ponadto w tych przypadkach wiek, stężenie frakcji HDL cholesterolu, insuliny, białka SHBG i stężenia hormonów: LH, DHEA-S oraz estradiolu były znacząco powiązane z występowaniem BPH. W grupie pacjentów ze zdiagnozowanym BPH zaobserwowano znaczące podwyższenie stężenia DHEA-S oraz obniżone stężenie SHBG, w porównaniu z tymi stężeniami występującymi u zdrowych pacjentów. Obniżone stężenie SHBG stwierdzono również w grupie pacjentów z BPH i współistniejącym MetS, w porównaniu z pacjentami z BPH, ale bez współistniejącego MetS (Grzesiak i wsp.: Clin Interv Aging. 2018, 13, 1375–1382; Grzesiak i wsp.: Int J Environ Res Public Health. 2019, 16, E1006). Wykazanie związku pomiędzy występowaniem MetS a postępowaniem BPH daje możliwości prawidłowego leczenia pacjentów. Ponadto wpływanie na modyfikowalne czynniki zespołu metabolicznego może przyczyniać się do opóźniania i zapobiegania wystąpienia powikłań zespołu metabolicznego, w tym objawom ze strony dolnych dróg moczowych i rozrostowi prostaty.

Marek Mędraś DOPING ANDROGENNO-ANABOLICZNY JAKO PROBLEM SPOŁECZNY I MEDYCZNY
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu; Polskie Laboratorium Antydopingowe – Rada Naukowa e-mail: m.medras@gmail.com
Autor przedstawia problemy wynikające z nadużywania substancji androgenno-anabolicznych, w szczególności medyczne skutki tego zjawiska. Szczególną uwagą poświęca zmianom w zakresie układu podwzgórze-przysadka-gonady i możliwościom postępowania terapeutycznego w tym zakresie.

Andrzej Milewicz OTYŁOŚĆ A BEZPŁODNA PARA – ROLA INSULINOOPORNOŚCI
Karkonoska Szkoła Wyższa, Jelenia Góra, Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu e-mail: andrzej.milewicz@umed.wroc.pl

Jakkolwiek zarówno u otyłych kobiet, jak i u mężczyzn stwierdza się zaburzenia funkcji podwzgórza, gonad oraz wydzielania adipokin, to jednak zaburzenia te występują głównie w przypadku obecności insulinooporności. To zaburzenie wrażliwości tkanek na insulinę obserwowane jest jedynie w fenotypie otyłości brzusznej oraz metabolicznej z prawidłową masą ciała. Insulinooporność jest kluczem do kompleksu zaburzeń hormonalnych oraz płodności u kobiet z chorobą wielotorbielowatych jajników. Ponadto wykazano, że insulinooporność towarzysząca otyłości jest przyczyną wczesnych poronień u kobiet, jak również mniejszej efektywności technik wspomagania rozrodu. W skrajnych przypadkach otyłości zabiegi bariatryczne powodowały wzrost liczby ciąż u otyłych. W otyłości brzusznej u mężczyzn wykazano zmniejszenie objętości ejakulatu oraz jakości nasienia. Otyłość również istotnie wpływa ujemnie na seks u kobiet i mężczyzn. Lekiem z wyboru w terapii insulinooporności jest metformina, która istotnie wpływa na normalizacje zburzeń hormonalnych i metabolicznych oraz poronień u kobiet oraz na wzrost poziomu testosteronu i jakość nasienia u mężczyzn.

Jerzy Niedzielski MŁODZIEŃCZE ŻYLAKI POWRÓZKA NASIENNEGO – CIĄGLE AKTUALNY PROBLEM KLINICZNY
Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi e-mail: jerzy.niedzielski@umed.lodz.pl

Żylaki powrózka nasiennego (ŻPN) definiuje się jako nieprawidłowe poszerzenie żył splotu wiciowatego spowodowane refluksem żylnym. Występują u 14–20% nastolatków po 10. r.ż. i z podobną częstością w wieku dorosłym. Pojawiają się głównie po lewej stronie (78–93% przypadków). Mechanizm powstawania ŻPN nie jest do końca zrozumiały. Brane są pod uwagę: przyspieszony wzrost ciała i zwiększony przepływ krwi przez jądra w okresie dojrzewania, czynniki genetyczne, uwarunkowania anatomiczne (lewa strona). Żylaki mogą indukować szlaki apoptotyczne jako skutek stresu cieplnego, braku androgenów i gromadzenia się substancji toksycznych. Nieprawidłowości w obrazie histopatologicznym, podobne jak u niepłodnych mężczyzn, stwierdza się u 66% nastolatków z ŻPN. U 70% pacjentów z żylakami II i III stopnia stwierdzono utratę objętości lewego jądra, która ustępowała po warikocelektomii w wieku młodzieńczym (76,4%). U około 20% nastolatków z ŻPN występują problemy z płodnością, a niekorzystny wpływ ŻPN narasta z czasem. Poprawę parametrów nasienia wykazano po warikocelektomii u nastolatków. Żylaki są najczęściej bezobjawowe, rzadko powodują ból, a zauważone zostają przypadkowo przez pacjenta lub pediatrę podczas rutynowej wizyty. Badanie ultrasonograficzne moszny (Doppler-CW) pozwala ocenić wielkość obu jąder, utratę objętości jądra chorego, szerokość naczyń splotu wiciowatego (>2 mm) i prędkość przepływu fali zwrotnej. Podwyższona odpowiedź FSH i LH na test stymulacji LH-RH wskazuje na uszkodzenie jądra u nastolatka z ŻPN. Nie ma dowodów na to, że warikocelektomia u młodzieży zapewni lepszy wynik andrologiczny niż operacja wykonana później. Zalecane wskazania do warikocelektomii u dzieci i młodzieży to: żylaki związane z małym jądrem, inne choroby jąder wpływające na płodność, obustronne żylaki, patologiczna jakość nasienia (u starszych nastolatków), objawowe żylaki. Interwencja chirurgiczna polega na podwiązaniu lub obliteracji żył jądrowych na różnym poziomie. Podsumowując, istnieją umiarkowane dowody na korzyści płynące z leczenia żylaków u dzieci i młodzieży w aspekcie objętości jąder i parametrów nasienia. Obecne dowody nie wskazują na wyższość żadnej z technik chirurgicznych/interwencyjnych pod względem powodzenia leczenia. Operacja oszczędzająca naczynia limfatyczne znacznie zmniejsza ryzyko tworzenia wodniaków. Długoterminowe wyniki leczenia, włączając ojcostwo i płodność, nadal pozostają nieznane.

Michał Radwan METODY SELEKCJI PLEMNIKÓW DO PROCEDUR IVF
Klinika „Gameta”, Łódź e-mail: mradwan@gameta.pl

Potencjał rozrodczy plemnika wynika z wielu złożonych mechanizmów. Różne czynniki mogą mieć negatywny wpływ na parametry biochemiczne, genetykę oraz morfologię plemników. Obecnie standardowe badanie nasienia zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) jest badaniem, które najlepiej pozwala ocenić płodność mężczyzny. Ponad 25 lat temu do codziennej praktyki wprowadzono metodę docytoplazmatycznej iniekcji plemnika (ICSI, ang. intracytoplasmic sperm injection). Fakt ten był prawdziwym przełomem w leczeniu niepłodność spowodowanej czynnikiem męskim. Do tej pory dzięki tej metodzie urodziło się na świecie kilka milionów dzieci. Niestety pomimo wysokiej skuteczności tej metody istnieją specyficzne sytuacje kliniczne w których wybór plemnika za pomocą mikroskopu z kontrastem Hofmana może nie zapewniać optymalnej skuteczności leczenia. Jest to związane z tym, że standardowa wizualizacja plemnika nie pozwala w pełni ocenić czynników mających wpływ na zapłodnienie oraz rozwój zarodka. W zależności od sytuacji każdej pary, embriolog powinien rozważyć dodatkowe sposoby selekcji plemnika do ICSI. Należy jednak zachować ostrożność, ponieważ niektóre metody selekcji plemników do tej pory nie mają potwierdzonej skuteczności. Nie wykazano również jednoznacznie ich bezpieczeństwa dla zdrowia urodzonych dzieci.

MĘSKA TWARZ UZALEŻNIEŃ BEHAWIORALNYCH

Iwona Rotter MĘSKA TWARZ UZALEŻNIEŃ BEHAWIORALNYCH
Zakład Rehabilitacji Medycznej i Fizjoterapii Klinicznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie e-mail: iwrot@wp.pl

Uzależnienie behawioralne (ang. behavioral dependency) jest to uzależnienie od popędów, jak np. od hazardu, Internetu, pracy, seksu, zakupów, telefonu komórkowego czy ćwiczeń fizycznych. Uzależnienie to wiążę się z silną potrzebę powtarzania danych czynności, trudnościami z kontrolowaniem ich wykonywania, uporczywym powtarzaniem pomimo szkodliwych następstw, przedkładaniem tych zachowań ponad inne zajęcia oraz występowaniem zespołu przykrych objawów (rozdrażnienie, złość, agresja itp.) przy próbach zaprzestania lub ograniczenia tych zachowań. Rozwój uzależnień behawioralnych uwarunkowany jest czynnikami psychologicznym i środowiskowymi, które nakładają się na podłoże biologiczne, w tym predyspozycje genetyczne. Biorąc pod uwagę aspekt biologiczny, kluczową rolę w powstawaniu uzależnień behawioralnych odgrywa układ nagrody z jego głównym neuroprzekaźnikiem, jakim jest dopamina. W klasyfikacji DSM V (Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – rewizja V) termin „uzależnienie” został zastąpiony terminem „zaburzenie” lub „nałóg” (Rowicka: Uzależnienia Behawioralne. 2015, 6). Raport Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) z 2015 r. wskazuje, że kryteria uzależnienia od hazardu spełniało 5,3% Polaków powyżej 15. r.ż. z dwukrotną przewagą mężczyzn (Komunikat CEBOS, Warszawa, 2015). Znacznie rzadziej występuje uzależnienie od Internetu, ale także w tym przypadku przeważają mężczyźni. Podobna sytuacja dotyczy uzależnienia od cyberseksu. W przypadku zakupoholizmu dominuje płeć żeńska, aczkolwiek w ciągu ostatnich lat obserwuje się wzrost częstości występowania tego problemu u młodych mężczyzn. Mężczyźni spełniający kryteria uzależnień behawioralnych częściej prezentują zachowania agresywne. W etiopatogenezie uzależnień behawioralnych i agresji podnosi się rolę mutacji genu monoaminooksydazy A (MAOA). Gen ten jest zlokalizowany na chromosomie X. Brak aktywności MAOA skutkuje zachowaniami antyspołecznymi i aktami przemocy.

Ireneusz Salata WYTYCZNE EAA DOTYCZĄCE PRAKTYKI KLINICZNEJ W GINEKOMASTII – OCENA I POSTĘPOWANIE
MULTI-MED, Łódź; Klinika „Bocian” i Warszawska Przychodnia Endokrynologiczna, Warszawa e-mail: ireneusz.salata@onet.pl

Ginekomastia (GM, ang. gynecomastia) jest łagodnym rozrostem tkanki gruczołowej piersi u mężczyzn. W zależności od wieku i stosowanych kryteriów występuje z częstością 32–65%. Fizjologiczna GM okresu noworodkowego i dojrzewania to częste w większości przypadków samoistnie ustępujące łagodne stany. U dojrzałych mężczyzn częściej występuje w wieku podeszłym, a właściwa diagnostyka może ujawnić ukrytą patologię w 45–50% przypadków. W oparciu o przegląd piśmiennictwa w języku angielskim grupa ekspertów Europejskiej Akademii Andrologii (EAA, ang. European Academy of Andrology) opracowała wytyczne w zakresie oceny i postępowania z ginekomastią w codziennej praktyce klinicznej. Zalecenia oparte na dowodach zostały opracowane przy użyciu systemu oceny stopnia rekomendacji, oszacowania zmiany, jej rozwoju i oceny (GRADE, ang. Grading of Recommendations, Assessment, Development, and Evaluation). Wyniki sformułowano w pięciu stwierdzeniach i piętnastu klinicznych rekomendacjach. Celem oceny GM powinno być wykrycie: a) podstawowych stanów patologicznych, b) odwracalnych przyczyn (podawanie / nadużywanie substancji obciążających), c) odróżnienie GM od innych guzków piersi, zwłaszcza raka piersi. Ocena GM powinna obejmować dokładny wywiad medyczny i badanie fizykalne piersi oraz genitaliów (w tym badanie ultrasonograficzne jader). W badaniach laboratoryjnych należy oznaczyć stężenia: testosteronu , estradiolu, globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG, ang. sex hormone binding globulin), hormonu luteinizującego (LH, ang. luteinizing hormone), hormonu folikulotropowego (FSH, ang. follicle-stimulating hormone), tyreotropiny (TSH, ang. thyroid stimulating hormone), prolaktyny (PRL, ang. prolacitin), ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG, ang. human chorionic gonadotropin), α-fetoproteiny (AFP, ang. α-fetoprotein), oraz ocenić czynność nerek i wątroby. Obrazowanie piersi można przeprowadzić, gdy badanie kliniczne jest niejednoznaczne. W podejrzanych zmianach należy wykonać biopsję cienkoigłową. Po leczeniu podstawowej patologii lub odstawieniu substancji wywołujących GM rekomenduje się uważne czekanie i obserwację. Terapia testosteronem powinna być stosowana u mężczyzn ze sprawdzonym niedoborem testosteronu. Nie ma jednoznacznego uzasadnienia co do stosowania selektywnych modulatorów receptora estrogenowego (SERM, ang. selective estrogen receptor modulator), inhibitorów aromatazy i androgenów niearomatyzujących. Leczenie chirurgiczne jest terapią z wyboru tylko u pacjentów z długotrwałą GM, która nie ustąpiła samoistnie lub po leczeniu farmakologicznym.

Marta Skrodzka IMPLANTACJA PROTEZY PRĄCIA – CO ZROBIĆ PRZED ZABIEGIEM, BY ZAKOŃCZYŁ SIĘ SUKCESEM?
Institute of Urology, University College London Hospitals, London, UK; Department of Urology, Whittington Hospital, London, UK e-mail: martaskrodzka@gazeta.pl

Implantacja protez prącia jest ostatnią linią leczenia pacjentów z zaburzeniami erekcji. Odsetek zadowolenia pacjentów jest jednym z najwyższych wśród wszystkich dostępnych metod. Sukces terapeutyczny wymaga wieloetapowych przygotowań: począwszy od kwalifikacji pacjenta, włączenia w proces partnera, omówienia celu zabiegu i możliwych powikłań, doboru implantu, technicznego przygotowania strony chirurgicznej, a skończywszy na postępowaniu pooperacyjnym. Ze względu na „nieodwracalność” metody kluczowe jest wykorzystanie wszystkich zachowawczych opcji terapeutycznych oraz szczegółowe omówienie oczekiwań i wątpliwości pacjenta przed decyzją o implantacji. W wybranych przypadkach niezbędne może okazać się poradnictwo psychoseksualne lub niestandardowe przygotowanie do zabiegu. Wykład przedstawia wymienione zagadnienia wraz z omówieniem trudnych przypadków.

Sławomir Sobkiewicz PLATFORMA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY ANDROLOGIEM I GINEKOLOGIEM W LECZENIU PAR NIEPŁODNYCH
Centrum Medyczne Salve Medica, Łódź e-mail: biuro@salvemedica.pl

Rodzaje współpracy między ginekologiem i andrologiem to indywidualne leczenie mężczyzny i osobno kobiety – lekarze nie wiedzą o sobie i nie współpracują, lub współpracują ze sobą, czasami w ramach kliniki leczenia niepłodności. Celem diagnostyki i leczenia przez androloga jest ocena parametrów nasienia, ocena przyczyn braku nasienia i uzyskanie plemników lub poprawa wyników nasienia. Cel diagnostyki i leczenia przez ginekologa: określenie parametrów hormonalnych kobiety, określenie drożności jajowodów, ocena endometrium oraz ocena budowy macicy i występowania zmian ogniskowych w macicy. Najważniejszym celem obu lekarzy powinno być: zajście w ciążę kobiety i uzyskanie przez parę – dziecka. Dlatego tak ważna jest współpraca obu specjalności – zwłaszcza jeśli odbywa się to poza kliniką leczenia niepłodności. Mimo rozwoju nowoczesnych środków komunikacji brak jest stałej platformy wymiany informacji miedzy andrologami i ginekologami oraz platformy ustawicznego kształcenia dla lekarzy ginekologów, urologów, endokrynologów, immunologów i innych specjalności zajmujących się leczeniem niepłodności. Marta Sochaj WPŁYW STANU ZDROWIA NA ZABURZENIA EREKCJI U MĘŻCZYZN W WIEKU 40–80 LAT – WYNIKI BADANIA EUROPEAN MALE AGING STUDY Katedra Humanizacji Medycyny i Seksuologii, Uniwersytet Zielonogórski; e-mail: m.sochaj@wlnz.uz.zgora.pl Europejskie Badanie nad Starzeniem się Mężczyzn (EMAS, ang. European Male Aging Study) to wieloośrodkowe badanie przekrojowe przeprowadzone w ośmiu krajach europejskich, obejmujące 3369 mężczyzn w wieku 40–79 lat, przeprowadzone w latach 2002–2008 (Corona i wsp.: The J Sex Med. 2010, 7, 1362–1380). Badano parametry krwi, wymiary antropometryczne, a w ankietach oceniano m.in. jakość życia, objawy z dolnych dróg moczowych oraz funkcje seksualne, przy użyciu kwestionariusza stworzonego na potrzeby tego badania (O’Connor i wsp.: J Sex Med. 2008, 5, 1374–1385). Około 30% mężczyzn zgłosiło zaburzenia erekcji, które korelowały z wiekiem i chorobami towarzyszącymi. Ponad połowa wszystkich badanych chorowała na co najmniej jedną chorobę przewlekłą. Najczęstsze choroby współistniejące w całej populacji badanych mężczyzn to nadciśnienie tętnicze (29%), otyłość (24%) i choroby serca (16%). Najwięcej skarg na zaburzenia seksualne zgłaszali mężczyźni w szóstej dekadzie życia. Mężczyźni z Polski, Węgier i Estonii wykazywali więcej chorób towarzyszących, nasilone zaburzenia erekcji i niższą jakość życia niż obywatele krajów Europy Zachodniej. Prezentacja przedstawia aktualne czynniki ryzyka zaburzeń erekcji w populacji europejskiej, w tym kwestionariusz funkcji seksualnych EMAS–SFQ (SFQ, ang. sexual function questionnaire) jako ankietę o szerokim zakresie diagnostycznym dysfunkcji seksualnych, w kontraście do skróconego kwestionariusza dotyczącego erekcji IIEF-5 (międzynarodowy kwestionariusz funkcji erekcyjnych, ang. international index of erectile function).

Piotr Paweł Świniarski IMPLANTACJA PROTEZY PRĄCIA – CO ZROBIĆ PO ZABIEGU, BY ZAKOŃCZYŁ SIĘ SUKCESEM?
Pododdział Andrologii i Rekonstrukcji Urogenitalnych, Klinika Urologii Ogólnej i Onkologicznej, Szpital Uniwersytecki nr 1 im dr. A. Jurasza, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu e-mail: piotr.swiniarski@hotmail.com

Końcowy sukces implantacji protezy prącia zależy od wielu czynników: przygotowania pacjenta do zabiegu, prawidłowej i niepowikłanej implantacji oraz odpowiedniego prowadzenia chorego po zabiegu. Okres bezpośrednio pooperacyjny wiąże się profilaktyką antybiotykową, zastosowaniem drenu i cewnika, właściwie wykonanym opatrunkiem na prąciu i mosznie, odpowiednim napompowaniem i następczą deflacją implantu oraz kontrolą jego położenia. W okresie pierwszych kilku tygodni i miesięcy od zabiegu należy kontrolować gojenie się rany i ból pooperacyjny, powrót fizjologicznej mikcji. Po wygojeniu rany należy wdrożyć naukę przez pacjenta i jego partnerkę inflacji i deflacji implantu, a także rozpocząć edukację pary, aby jej oczekiwania co do funkcji protezy były realne, a pierwsze doświadczenia seksualne z pomocą implantu pozytywne. W okresie pozabiegowym warto być wyczulonym na „czerwony alarm”, czyli sytuacje wymagające pilnej interwencji, włącznie z rewizją, usunięciem lub wymianą implantu. W procesie opieki pooperacyjnej istotną rolę odgrywa nie tylko urolog implantujący protezę, ale także lekarz pierwszego kontaktu lub kierujący na zabieg.

Sylwia Szpak-Ulczok NADMIAR ANDROGENÓW U MĘŻCZYZN
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach e-mail: sylwia.ulczok@gmail.com

Endogenny nadmiar androgenów u mężczyzn jest stosunkowo rzadkim zjawiskiem. Może wywodzić się z guzów nadnerczy, zarówno łagodnych jak i złośliwych. Gruczolaki nadnerczy, które wydzielają jedynie androgeny są rzadkie. Częściej jest to wydzielanie mieszane z glikokortykosteroidami. Podobnie raki kory nadnercza wydzielające androgeny należą do rzadkości, natomiast charakter mieszany czynności hormonalnej (androgeny + glikokortykosteroidy) zdarza się częściej. Podwyższone stężenia androgenów występują także w niektórych blokach steroidogenezy nadnerczowej, jak wrodzony przerosty nadnerczy z niedoboru 21-hydroksylazy i 11-β-hydroksylazy. Część z nich wykrywa się tuż po porodzie, gdyż objawiają się zaburzeniami elektrolitowymi stanowiącymi zagrożenie życia. Inne przypadki diagnozuje się dopiero w momencie rozpoznania zaburzeń płodności. Nadmiar androgenów może pochodzić również z czynnego hormonalnie guza jądra. Taki guz z komórek Leydiga może wydzielać testosteron i androstendion. Do wyjątkowo rzadkich przyczyn nadmiaru androgenów u mężczyzn należą guzy przysadki wydzielające hormon luteinizujący, co prowadzi do podwyższonego stężenia testosteronu.

Renata Walczak-Jędrzejowska1, Ewa Forma2, Elżbieta Oszukowska3, Katarzyna Marchlewska1, Magdalena Bryś2, Krzysztof Kula1, Jolanta Słowikowska-Hilczer1 AROMATAZA I RECEPTORY ESTROGENOWE W PRAWIDŁOWEJ I ZABURZANEJ SPERMATOGENEZIE
1Zakład Endokrynologii Płodności, Katedra Andrologii i Endokrynologii płodności, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; 2Katedra Cytobiochemii, Uniwersytet Łódzki, 3II Klinika Urologii, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika, Łódź e-mail: renata.walczak-jedrzejowska@umed.lodz.pl

Od dawna wiadomo, że męskie gonady są zarówno źródłem estrogenów, jak i narządem docelowym dla ich działania. Na poziomie jądra wywierają one swoją aktywność poprzez dwa klasyczne receptory jądrowe ESR1 (ang. estrogen receptor 1) i ESR2 (ang. estrogen receptor 2) oraz receptor błonowy sprzężony z białkiem G (GPER, ang. G protein-coupled estrogen receptor 1). Receptory estrogenowe oraz enzym aromataza są obecne zarówno w kanalikach plemnikotwórczych, jak i przestrzeniach międzykanalikowych, co wskazuje na bezpośrednią regulacyjną rolę estrogenów w czynności zarówno steroidogennej, jak i plemnikotwórczej jądra (Dostalova i wsp.: Int J Mol Sci. 2017, 18 (5), E904). Opublikowano wiele prac dotyczących lokalizacji aromatazy oraz ESR1 i ESR2, a także ekspresji ich genów w jądrach mężczyzn z prawidłową i uszkodzoną spermatogenezą. Wyniki niektórych z nich wskazują, że w bioptatach z jąder prezentujących dany typ uszkodzenia występują różnice w ekspresji genów dla ERS1 i ERS2 oraz aromatazy. Niestety brak jest podobnych danych na temat GPR30. Dostępne badania dotyczące ekspresji genu dla GPR30 prowadzone były w gonadach z prawidłową spermatogenezą, z nowotworami jąder lub u pacjentów z zespołem Klinefeltera. W badaniach oceniono ekspresję genów dla aromatazy oraz receptorów estrogenowych w kanalikach plemnikotwórczych uzyskanych po mikrodysekcji laserowej z bioptatów jąder z prawidłową i zaburzoną spermatogenezą. Wyniki analizowano następnie w kontekście stanu hormonalnego mężczyzn oraz czynności/dojrzałości komórek Sertolego. Wykazano wzrost ekspresji genu receptora GPER w kanalikach plemnikotwórczych z uszkodzoną spermatogenezą. Dodatkowo analiza korelacji uwidoczniła istnienie dodatniej zależności między wzrostem ekspresji genu dla GPER a ekspresją markerów czynności/dojrzałości komórek Sertolego oraz stężeniem FSH w surowicy krwi, co może sugerować zaangażowanie GPER w regulację czynności i dojrzewania komórek Sertolego. Badania finansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki nr UMO-2014/13/B/NZ4/01198

Jan K. Wolski MALE OXIDATIVE STRESS INFERTILITY (MOSI) – NOWE SPOJRZENIE NA ZNANY PROBLEM
Przychodnia Lekarska „nOvum”, Warszawa; Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie e-mail: jkwolski@op.pl

W ciągu pierwszego roku regularnego pożycia bez jakiejkolwiek antykoncepcji 76–85% par uzyskuje spontanicznie ciążę. Niepłodność jest zdefiniowana przez Światową Organizację Zdrowia jako niemożność spełnienia tego biologicznego standardu. WHO ocenia, że ponad 190 milionów ludzi zmaga się z problemem bezdzietności, co stanowi znaczący problem społeczny. Analiza przyczyn niepłodności męskiej wskazuje, że pomimo znaczącego postępu wiedzy o rozrodzie nadal u 50% pacjentów nie znajduje się przyczyny spadku płodności (niepłodność idiopatyczna). Wieloośrodkowe badania prowadzone pod kierownictwem Ashoka Agarwala wykazały, że stres oksydacyjny (OS) odgrywa niezależną rolę w etiopatogenezie męskiej niepłodności. Ocenia się, że u 30–80% niepłodnych mężczyzn stwierdza się podwyższone stężenia reaktywnych form tlenu w nasieniu. Obniża to znamiennie potencjał płodności poprzez negatywne oddziaływanie na szlaki metaboliczne, w tym uszkodzenie procesu kapacytacji i ewentualne uszkodzenia błony plemników i DNA, które mogą upośledzać potencjał plemników do zapłodnienia komórek jajowych, a także zaburzać prawidłowy rozwój zarodka. Prawidłowa diagnostyka męskiego potencjału rozrodczego powinna zatem obejmować ocenę stresu oksydacyjnego plemników. Badacze proponują termin na określenie tych zaburzeń – MOSI (ang. male oxidative stress infertility) jako nowy deskryptor w diagnostyce niepłodnych mężczyzn z nieprawidłowymi właściwościami nasienia i OS, w tym wielu pacjentów, u których wcześniej sklasyfikowano niepłodność idiopatyczną. Potencjał redukcji utleniania ORP (ang. oxidation-reduction potential) może być użytecznym biomarkerem klinicznym klasyfikacji MOSI, ponieważ bierze pod uwagę poziom zarówno utleniaczy, jak i reduktantów (przeciwutleniacze). Obecne protokoły leczenia dla OS, w tym stosowania przeciwutleniaczy, nie są oparte na dowodach i mają potencjał powikłań, wiążą się ze zwiększonymi wydatkami związane z opieką zdrowotną. Zasada EBT (ang. evidence-based treatment) wykorzystuje łatwe, powtarzalne i opłacalne testy do pomiaru ORP, co może zapewnić bardziej ukierunkowane, niezawodne podejście do stosowania przeciwutleniaczy, przy jednoczesnym zminimalizowaniu ryzyka przedawkowania.

Wojciech Zgliczyński GUZ PRZYSADKI JAKO PRZYCZYNA HIPOGONADYZMU
Klinika Endokrynologii CMKP, Warszawa e-mail: zgliczynski.w@gmail.com

Dzięki rozwojowi diagnostyki endokrynologicznej i neuroradiologicznej wzrasta częstość wykrywanych zmian w obrębie siodła tureckiego. Szacuje się, że częstość ich występowania w badaniach autopsyjnych w materiale nieselekcjonowanym sięga nawet 24%. W obrębie siodła tureckiego stwierdza się guzy (najczęściej gruczolaki), torbiele, zmiany – naciekowo-zapalne i naczyniopochodne. Często są to zmiany ujawniane przypadkowo (incydentaloma), nie dające objawów klinicznych. Przyjmuje się, że najczęstszym klinicznym objawem guza przysadki u dorosłych jest wtórna niedoczynność gonad. Spowodowane jest ona upośledzonym wydzielaniem gonadotropin wskutek zaburzonego wydzielania podwzgórzowego gonadoliberyny (GnRH, ang. gonadotropin-releasing hormone) w przypadku zwiększonego stężenia prolaktyny (PRL, ang. prolactin) lub hormonu adrenokortykotropowego (ACTH, ang. adrenocorticotropic hormone) a w rezultacie kortyzolu. Do upośledzenia czynności przysadkowych komórek gonadotropowych, dochodzi również w wyniku ucisku na nie guza lub rozrastających się pozostałych komórek przedniego płata przysadki, ogniska krwotocznego czy nacieku zapalnego. Diagnostykę patomechanizmu hipogonadyzmu w przypadku guzów w obrębie siodła tureckiego, opieramy na badaniach obrazowych wykonanych za pomocą rezonansu magnetycznego i oznaczeń hormonalnych. Leczenie w tych przypadkach polega na farmakologicznej kontroli przebiegu hiperprolaktynemii, bądź chirurgicznym usunięciu guza upośledzającego czynność komórek gonadotropowych przysadki.

SYMPOSIUM OF SCIENTIFIC TRAINING OF THE POLISH SOCIETY OF ANDROLOGY – 21st DAY OF ANDROLOGY
Lodz, 25–26.10.2019; www.pta2019.pl
DOI: 10.26404/PAO_2353-8791.2019.06

Report
On October 25–26, 2019, the 21st Andrological Day organized by the Polish Society of Andrology (PTA) was held at the Borowiecki Hotel in Lodz. The organizational part of this event was taken by the Foundation for the Medical University of Lodz (FUMED) in cooperation with the Organizing Committee and the Scientific Committee chaired by prof. Jolanta Słowikowska-Hilczer. On October 24, the meeting was preceded by a clinical andrology test exam, organized for the third time by PTA. 15 doctors participated in it, 12 of them obtained a positive result and received a PTA Certificate in clinical andrology. The scientific part of the Conference began with a greeting from the PTA President prof. Jolanta Słowikowska-Hilczer and the presentation of the PTA Youth Award named by prof. Michał Bokiniec, which in 2018 was received PhD Kamil Gill from Szczecin. The laureate presented the winning study in a short presentation. In scientific sessions lectures were given by foreign guests: prof. Ewa Rajpert-De Meyts from Denmark, prof. Davor Jezek from Croatia, prof. Aleksander Giwercman and prof. Yvonne Lundberg-Giwercman, prof. Gerhard Van der Horst and prof. Stefan Du Plessis from South Africa, prof. Valentinas Matulevicius and prof. Birute Żilajtiene from Lithuania. In addition, many excellent lecturers from Poland gave lectures. Topics concerned issues related to male fertility, the impact of endocrine disorders on male reproductive function, the possibilities of urological therapies in erectile dysfunction and many others. Diagnostic methods and therapeutic options in infertility were also discussed. Representatives of basic science presented the results of the latest research related to the physiology and pathology of the male reproductive system. The session of short scientific presentations was also very popular. The General Meeting of Members of the Polish Society of Andrology was held during the Conference. A new Executive Board and Audit Committee of PTA were elected. MD PhD Szymon Bakalczuk from Lublin became the new PTA President. The meeting ended with thanks to the lecturers, participants, organizers and sponsors of the Conference and an invitation to the Conference in 2020, which will take place in Warsaw.

Katarzyna Bajszczak GUIDELINES FOR CARE IN TRANSSEXUALISM
Children’s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland e-mail: katarzynabajszczak@gmail.com

Determining prevalence in transsexual population is problematic. It is recognized that among adult men it is 0,005–0,014%, while among women – 0,002–0,003% (DSM-5, 5th edition, 2018). Recently, we have statistics indicating that there may be more people describing themselves as transsexual, transgender, or gender-nonconforming. The reasons for differences should probably be wider understanding of the problem today. We can observe more people reporting gender dysphoria since it was decided to move away from treating transgenderism in terms of psychopathology. Such people feel discomfort and suffering not only because of the mismatch of body to how they feel, but also when they cannot express their identity. Not everyone wants to change the appearance, for some it is enough to be able to function in felt sex. For years we have had a discussion around the model of care in transsexualism. Both already existing American DSM-5 classification and the pending international ICD-11 classification, exclude gender dysphoria from the category of personality and behavioral disorders. This raises questions about whether and how to treat a condition that is not considered a disorder. According to The World Professional Association for Transgender Health (WPATH), transgenderism is a matter of diversity, rather a variant of sexuality than a pathology. The issue of gender identity disorders in children is still a problem. It raises questions about how much you can interfere with the natural maturation process. WPATH periodically presents a comprehensive and detailed document regulating standards of conduct towards transgender people. In 2017, recommendations on medical treatment in transsexualism were jointly published by European and American endocrinological and andrological associations. A position regarding social, health and legal situation of transgender persons was presented by Polish Sexological Society. In Poland, the model for dealing with such cases is criticized, but remains unchanged.

Stefan S du Plessis1,2, Temidayo Omolaoye2
DIABETES, ADVANCED GLYCATED END PRODUCTS AND MALE INFERTILITY
1Department of Basic Sciences, Mohammed Bin Rashid University of Medicine and Health Sciences, Dubai, United Arab Emirates; 2Division of Medical Physiology, Stellenbosch University, Tygerberg, South Africa e-mail: ssdp@sun.ac.za

Diabetes mellitus (DM) is an embodiment of various metabolic pathologies and represents one of the most substantial contemporary health hazards. Currently more than 420 million people have diabetes and it is projected that 10.4% of the global population will be affected by it in 2040. Studies have shown that DM affects male reproductive function. Some of the reported effects include a decrease in sperm motility, alteration in sperm kinematic properties, increased abnormal sperm morphology, decreased seminiferous tubule diameter, increased spermatogenic disruption and decreased number of Leydig and Sertoli cells. The origin of male sterility have been explored at tissue, cellular and molecular levels. However, probing on the cause of male fertility impairment from the dimension of bio-macromolecules and protein composition is minimal. The exposure of proteins, amino acids and lipids to the carbonyl group of reducing sugars eventually leads to the formation of pathological levels of advanced glycation end products (AGEs) under metabolic conditions such as DM. AGEs acts by independently producing reactive oxygen species (ROS) or by binding to their receptors (RAGE) and have been implicated in various pathologies. There are limited and fragmented information on the impact and role of AGEs in the male reproductive tract. This paper will aim to review the existing literature with regards to AGEs and their implication for male fertility. It will furthermore focus on recent findings from a diabetic animal model by highlighting the interplay between DM, AGE, RAGE and mitogen-activated protein kinase signalling in the testis of diabetic rats, which can result in altered sperm function and may further contribute to male infertility.

Eliza Filipiak
DINFLUENCE OF HPV INVECTION ON SEMEN QUALITY AND MALE FERTILITY
SalveMedica Clinic, Lodz, Poland e-mail: kontakt@badanie-nasienia.pl

Human papilloma virus (HPV) are agents of the most common sexually transmitted diseases. More than 150 types of HPV have been identified so far, among them several is classified as high-risk HPV (hsHPV) and this group is known to be responsible for development of malignancies (eg. cervical, vulvar, vaginal, anal, penile cancer). Emerging evidence indicates that HPV in semen has a negative influence on semen quality and male fertility. Seminal HPV is present in about over a dozen percent of male patients appointed for fertility problems (Laprise et al.: Hum Reprod. 2014, 29, 640–651). HPV is associated with decreased sperm concentration, motility and increased chromatin fragmentation index (Jeršovienė et al., Medicina (Kaunas). 2019, 55 (7), 377) (Boeri et al., Hum Reprod. 2019, 32 (2), 209–217). Regarding reproductive success, it was shown that intrauterine insemination (IUI) with HPV-positive semen is less effective and that above a ratio of 0.66 HPV virions/ spermatozoon no pregnancies occurred (Depuydt et al.: Fertil Steril. 2019, 111 (6), 1135–1144). Garolla et al. (Fertil Steril. 2016, 105 (1), 65–72) also have shown that assisted reproduction techniques (IUI and ICSI) are less effective when HPV-positive semen is used as well as that the miscarriages rate is higher in this group. As proved in above mentioned studies, but also in other scientific papers, HPV localization in semen (on sperm vs on exfoliated cells) is essential for reproductive success – localization on sperm means poorer prognosis. Spermatozoon with HPV (virus localizes in equatorial region of sperm head) has the ability to fertilize the egg (however it can be impaired) but HPV negatively influences embryo development and early pregnancy stages (Foresta i wsp.: PLoS One. 2011, 6 (3), 1–9). Other interesting study revealed that anti-HPV vaccination of male partners resulted in increase in spontaneous pregnancies rate and live births in vaccinated group (Garolla i wsp.: Sci Rep. 2018, 17, 8 (1), 912). Siristatidis et al. (Ultrasound Obstet Gynecol. 2018, 51 (1), 87–93) perfomed meta-analysis concluding with caution that presence of HPV infection in the male partner seems to exert a negative effect on reproductive success.

Eliza Filipiak1, Katarzyna Marchlewska1,2, Renata Walczak-Jędrzejowska1,2, Anna Berger3, Tomasz Berliński3, Kamil Gill4, Monika Frączek5, Marzena Kamieniczna5, Edyta Kozieł-Książek6
EXTERNAL QUALITY CONTROL OF SEMEN ANALYSIS PROGRAM SPERMCONTROL – RESULTS AND COMMENTS FOR THE ROUND NO. 1
1SalveMedica, Łódź, 2Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności UM, Łódź, 3Pracownia Andrologii Klinika Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego UM, Poznań, 4Zakład Histologii i Biologii Rozwoju PUM, Szczecin, 5Instytut Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk, Poznań, 6Samodzielna Pracownia Diagnostyki Niepłodności Męskiej www.seminogram.pl, Kraków e-mail: kontakt@badanie-nasienia.pl
SpermControl – A Program for External Quality Control of Semen Analysis (www.spermcontrol.pl) was founded in 2019 as the first Polish national program for quality assurance of semen analysis. SpermControl is based on WHO 2010 recommendations (WHO laboratory manual for the examination and processing of human semen). During Round 1, 44 participants from Poland participated and submitted results (starting from June 2019). Among the participants, 36% work in general diagnostic labs, 25% in specialized semen labs or scientific labs and 39% in infertility clinics. Four parameters were assessed: 1) concentration (preserved sample sent by courier); 2) progressive and general motility (video); 3) vitality (video, eosin stain); 4) morphology (shipped Diff-quick stained slides). Two samples were analyzed for each parameter. The greatest uniformity was observed for progressive motility (median and standard deviation: 45.5 ±6.2 for Sample 1 and 48 ±7.5 for Sample 2). The most problematic parameter was concentration: several outliners were observed among results (median, standard deviation and min./max.: 11.1 ±19.3, 7.9-128.1 for Sample 1 and 25.4 ±31.3, 7.8–217 for Sample 2). Morphology was found to lie within the range 1–16 (median = 5, IQR = 2) for Sample 1 and 0–8 (median = 1, IQR = 2) for Sample 2. Most participants received results comparable with the median value and with expert results, indicating that the standard of semen analysis was high. In some cases, however, the results were far from the 95th percentile, used as the reference value.

PARTICIPATION OF GENITAL HEAT STRESS IN THE ETHIOLOGY OF SPERM PARAMETER DISORDERS

Monika Frączek1, Marta Budzińska1, Marzena Kamieniczna1, Łukasz Wojnar2, Laura Grześkowiak3, Małgorzata Piasecka4, Kamil Gill4, Michał Kupś4,5,6, Valentina Chopyak7, Anna Havrylyuk7, Andrij Nakonechnyy8, Josef Nakonechnyy9, Maciej Kurpisz1
PARTICIPATION OF GENITAL HEAT STRESS IN THE ETHIOLOGY OF SPERM PARAMETER DISORDERS
1Institute of Human Genetics, Polish Academy of Sciences, Poznan, Poland, 2Clinic of Urology and Oncological Urology, Poznan University of Medical Sciences, Poznan, Poland, 3Certus Private Hospital, Poznan, Poland, 4Department of Histology and Developmental Biology, Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland, 5Department and Clinic Urology and Urological Oncology, Pomeranian Medical University, Szczecin, Poland, 6VitroLive Fertility Clinic, Szczecin, Poland, 7Danylo Halytskyy Lviv National Medical University, Department of Clinical Immunology and Allergology, Lviv, Ukraine, 1Institute of Human Genetics Polish Academy of Sciences, Department of Reproductive Biology and Stem Cells, Strzeszynska 32, 60 479 Poznan, Poland, 8Danylo Halytskyy Lviv National Medical University, Department of Pediatric Surgery, Lviv, Ukraine, 9Danylo Halytskyy Lviv National Medical University, Department of Urology, Lviv, Ukraine e-mail: monika.fraczek@igcz.poznan.pl

It is well known that for effective sperm production, the male gonads require the stable thermal environment at a minimum of 2°C below the body core. A prolonged exposure of the scrotum sack to elevated temperature leads to disturbances in the thermoregulatory mechanisms and, as a consequence, results in the phenomenon of testicular overheating. This can be responsible for a reduction of semen quality due to the partial or complete blockade of spermatogenesis. In this context, the exposure of the testes to elevated temperature is considered to be a risk factor for male infertility. The participation of thermogenic factor in the etiology of sperm parameter disorders is frequently observed in heterogeneous clinical pathologies such as cryptorchidism and varicocele. The negative impact of local hyperthermia on the fertilizing potential of spermatozoa may be related to the reduction of conventional seminological parameters such as sperm concentration, motility and/or morphology, and the magnitude of these disorders probably depends on the severity of this factor. It is suggested that defects in male gametes initiated by a thermogenic factor can result from its harmful effect not only on spermatogenesis but also on sperm maturation in epididymis. The main possible pathways involved in the development of male infertility in individuals exposed to local hyperthermia include oxidative stress and apoptosis. Markers of these processes can provide additional nonconventional semen parameters potentially useful in assessing the fertility status of men exposed to genital heat stress. The study was financed by National Science Centre, Poland (Grant No 2015/19/B/NZ5/02241).

Aleksander Giwercman
HOW CAN ANDROLOGY IMPROVE RESULTS OF INFERTILITY TREATMENT?
Molecular Reproductive Medicine. Dept. of Translational Medicine. Lund University, Malmö, Sweden e-mail: aleksander.giwercman@med.lu.se

Assisted reproductive technology (ART) – in vitro fertilization (IVF) and intracytoplasmic sperm injection (ICSI) represent today the cornerstone of infertility treatment. There is an increasing focus on optimizing the methods of ART with less and less attention given to attempts of developing non-invasive medical treatment modalities. The management of infertility is mainly focusing on the female partner with less attention paid to the options offered by involving andrological expertise. However, there is now increasing evidence that more extended andrological involvement may add to improving the results of ART, reduce the burden of heavy hormonal treatment given to the female partner as well as, possibly, contribute to the improved health of ART-children. A new, potentially interesting concept of treating male subfertility is use of follicle stimulating hormone (FSH) in selected males with oligoasthenoteratozoospermia. A number of studies have demonstrated that FSH treatment increases the chance of gravidity – in vivo and in vitro, thereby reducing the need of and improving the results of ART. Another important aspect is testing for sperm DNA strand breaks. Several studies have shown that sperm DNA fragmentation index (DFI) may be used for finding the most efficient method of infertility management. Furthermore, it cannot be secluded that ART pregnancies accomplished with spermatozoa having high level of DFI may represent a hazard for the health of the children. Therefore, attempts should be made to develop pharmacological strategies for reducing DFI and thereby increasing chances of spontaneous pregnancies and reducing the potential risks of ART. More focus on the male partner of the infertile couple may not only improve the outcomes of infertility treatment but also reduce the treatment burden on the female partner and the risk of male mediated transgenerational toxicity.

Yahia Al-Jebari, Angel Elenkov, Aleksander Giwercman, Yvonne Lundberg Giwercman
RISK OF PROSTATE CANCER IN MEN UNDERGOING ASSISTED REPRODUCTION
Lund University, Department of Translational Medicine, Lund, Sweden e-mail: Yvonne.Lundberg_Giwercman@med.lu.se

Register-studies (Giwercman et al.: Int J Cancer. 2005, 115 (6), 994–997; Jorgensen et al.: Cancer. 2008, 112 (4), 919–923; Ruhayel et al.: Cancer Causes Control. 2010, 21(10), 1635–1643) as well as one meta-analysis (Mao et al.: Sci Rep. 2016, 6, 19210) have reported lower risk of incident prostate cancer for childless men than biological fathers. Other studies have conversely indicated that men with impaired fertility are at higher risk for prostate cancer than fertile men (Walsh et al. Cancer. 2010, 116 (9), 2140–2147; Eisenberg: J Urol. 2015, 193 (5), 1596–1601; Rosenblatt et al.: Am J Epidemiol. 2001, 153 (12), 1152–1158). Previous studies have been limited by either small numbers of study subjects, self-reported diagnoses, or short follow-up time. Apart from limited power, one of the major obstacles in this type of studies is to define the male part’s contribution to the infertility of a couple. We hypothesized that men having to undergo assisted reproduction, and in particular intracytoplasmic sperm injection (ICSI), would have most hampered fertility compared to men receiving classical in vitro fertilization (IVF) or conceiving naturally. By sourcing data from national registries: The Swedish Medical Birth Register, the Swedish Cancer Registry, and the Swedish Quality Register for Assisted Reproduction, all fathers (n = 2 108 569) and their first child born 1994– 2014 (n = 1 181 490) were identified. ICSI fathers were compared to those who had become fathers by natural conception (controls) and IVF fathers regarding incident prostate cancer during a follow up of total 51 990 101 person-years until 2016. Sensitivity analysis stratified upon age at diagnosis of prostate cancer. The results showed immense risk for early-onset prostate cancer, before 55 years of age, generally considered more aggressive, in men referred for ICSI compared to those conceiving naturally (ICSI HR = 1.86, 95% CI = 1.25 to 2.77, p = 0.002; IVF HR = 1.51, 95% CI = 1.09 to 2.08; p = 0.01). These men may hence already have a latent tumor at the time of ICSI, why the possible benefits of targeted screening should be considered.

Sławomir Jakima
PHARMACOTHERAPY IN SEXUAL PREFERENCES DISORDERS
Private medical practice, Warsaw, Poland e-mail: s.jakima@wp.pl
Sexual criminals’ therapy is one of the most important ways of prevention of recommiting the crime, which is most notable among the criminals with the preference disorders. In addition to the psychotherapy, farmacological reduce of sexual impulses and tension, which can be intensified by sexual fantasies and parafilal behaviours, can be used. However farmacotherapy requires precise diagnostic, laboratory test, examination and control of the side side effects. There are also extact contraindications for using those kind of drugs. Recently antiandrogen medications (Cyproterone acetate, Medroxyprogesterone acetate), GnRH agonists and SSRI are prefered and anxiolitics are recommended ad hoc. (Garcia: Curr Psychiatry Rep. 2013, 15 (5), 356; Holoyda i wsp.: Curr Psychiatry Rep. 2016, 18 (2), 19). However the farmacotherapy should be just a part of whole therapeutic process and should not be used routinely in every case.

NEUROENDOCRINE PROPERTIES OF LEYDIG CELLS

Davor Ježek
DIABETES, ADVANCED GLYCATED END PRODUCTS AND MALE INFERTILITY
University of Zagreb, School of Medicine, Dept. of Histology and Embryology; University Hospital Zagreb, Clinical Dept. for Transfusion Medicine and Transplantation Biology; Zagreb, Croatia e-mail: davor.jezek@mef.hr

Leydig cells are situated in the interstitial compartment of the mammalian testis. In human, these cells are responsible for secretion of 96% testosterone/androgens. The ultrastructure of Leydig cells shows typical characteristics of steroid-producing cells. Despite these common features, one can occasionally observe a sort of „atypical” Leydig cells with a large body and central cytoplasmic projection, resembling to the axon. Moreover, at the ultrastructural level, the afore-mentioned cytoplasmic projection is abundant in microtubules and microfilaments similar to those of neurons. The projection ends with a slight synapse–like dilatation containing small vesicles. These vesicles look a lot like synaptic vesicles. Immunohistochemical studies have demonstrated both in the adult and foetal human Leydig cells the expression of neurohormones, neurotransmitters, neuropeptides and glial cell antigens. The antigens expressed by Leydig cells include neuronal markers, enzymes involved in the synthesis of cateholamines, neuropeptides and their receptors, glial cell antigens, calcium binding proteins and components of the NO/cGMP system. Thus, Leydig cell do not act only as endocrine producers of androgens but also as a part of a diffuse neuroendocrine system. The development of the genital ridge occurs in the close proximity of the development of medulla of the suprarenal gland that is of ectodermal origin. Neural crest cells massively populate the mesenchyme near the genital ridge, thus forming the large provisory medulla of the suprarenal gland. Some of these cells could be diverted inside the genital ridge, transforming themselves into neuroendocrine Leydig cells. Recent findings indicate that Leydig cells precursors inside the genital ridge, pericytes, may be programmed into the neuroendocrine cells. Since Leydig cells can be easily obtained via testicular biopsy and cultivated, one can speculate about their potential therapeutic use in the treatment of neurodegenerative diseases.

Joanna Jurewicz, Wojciech Hanke
EXOPSURE TO ENVIRONMENTAL PHENOLS AND SEMEN QUALITY.
Nofer Institute of Occupational Medicine, Lodz, Department of Environmetal Epidemiology, Poland e-mail: joanna.jurewicz@imp.lodz.pl

During the past decades a possible degradation in human semen quality has been debated intensively and has become an important public health issue. A controversial review article of 61 studies analyzing sperm concentrations in fertile men and in men of unknown fertility published between 1938 and 1990 by Carlsen et al. 1992 (Carlsen et al.: BMJ. 1992, 305, 609–613) showed a significant decrease in sperm concentrations and in semen volume. Although a tendency to decreasing semen quality over time has not been firmly established to date, such a possibility had raised new concerns about man made environmental endocrine disrupting factors such as parabens, triclosan, bisphenol A which might affect human fertility. The aim of the study was to examine the association between exposure to environmental phenols (triclosan, oxybenzone, bisphenol A) and semen quality: main semen parameters, sperm morphology, sperm chromatin structure and the level of reproductive hormones (FSH, estradiol, testosterone). The study population consisted of 344 men who were attending an infertility clinic for diagnostic purposes with normal semen concentration of 15–300 M/mL. Participants were interviewed and provided semen, blood, saliva and urine samples. The interview included questions about demographics, socio-economic status,medical history, lifestyle factors (consumption of alcohol, tobacco, coffee intake, cell phone and sauna usage), and physical activity. Urine samples collected were analyzed for triclosan, bisphenol A, oxybenzone using gas chromatography ion-tap mass spectrometry method. Urinary concentration of BPA increase the percentage of immature sperm (HDS) (p = 0.018), estradiol and testosterone level (p = 0.02 and p = 0.04 respectively) and decrease motility (p = 0.03). Additionally, a positive association between the urinary concentrations of triclosan 50th-75th percentile and ≥50 percentile and percentage of sperm with abnormal morphology (p = 0.016 and p = 0.002, respectively). No association was found between exposure to oxybenzone and any examined semen quality parameters and the level of reproductive hormones. The results of the study are important as this is the first such study in Poland assessing the level of environmental exposure to parabens, triclosan and oxybenzone and their impact on semen quality.

Karolina Kossakowska1, Jolanta Chanduszko-Salska2
DEPRESSIVE MOOD DISORDERS IN MEN RELATED TO THE BIRTH OF A CHILD
1Institute of Psychology, Faculty of Educational Sciences, Department of Psychopathology and Clinical Psychology, University of Lodz, Lodz, 2Institute of Applied Psychology, University of Social Science, Warsaw, Poland e-mail: karolina.kossakowska@uni.lodz.pl
Although the term postpartum depression is primarily associated with women’s experience, the growing interest in the mental health of men who have become fathers indicates that men can also suffer from it. It is estimated that the symptoms affect 4 to 25% of fathers in the first two months of functioning in a new role. However, the pattern of depression in fathers is different from that of mothers – the axial symptoms of depression may be less visible, while men appear hostility or alcohol abuse. Etiological factors are little known. Among those that increase the risk of man’s mood disorders after childbirth, the most common are maternal postpartum depression and the occurrence of other perinatal mental disorders, as well as socioeconomic risk factors (poverty, job loss). The negative consequences of untreated postpartum depression in fathers affect both themselves and the family. Numerous longitudinal studies confirm that the symptoms of paternal depression, similarly as maternal depression, promote the occurrence of mental disorders and socio-emotional difficulties in children and adolescents. Thus, it seems important to increase public awareness of paternal depressive mood disorders associated with the birth of a child, in particular among specialists involved in medical care for a man and family in the perinatal period. Prevention and early detection of depression symptoms helps to provide appropriate pharmacological and psychological help, which can reduce or eliminate the negative effects of the disease.

Maria Laszczyńska1, Weronika Ratajczak1, Kinga Walczakiewicz1, Olimpia Sipak2 METABOLIC SYNDROME AND BENIGN PROSTATIC HYPERPLASIA
1Department of Histology and Developmental Biology, Pomeranian Medical University, Szczecin, 2Department of Obstetrics and Pathology of Pregnancy, Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland e-mail: maria@laszczynska.pl

Benign prostatic hyperplasia (BPH) is a cluster of abnormalities, which include benign prostatic obstruction (BPO), benign prostatic enlargement (BPE), bladder dysfunction (BD), and lower urinary tract symptoms (LUTS). Histologically, it is manifested by the proliferation of epithelial and prostate stromal cells. Clinically, BPH can lead to the narrowing of the urinary tract, and consequently to bladder outlet obstruction (BOO). As the world population is aging, the incidence of BPH and LUTS is rapidly increasing. Histopathological changes in this gland may affect as many as half of all men over 50 years of age, and this percentage increases by approximately 10% after each subsequent decade of life. Until now, pathophysiology of the BPH development has not yet been fully elucidated (De Nunzio et al.: Eur Urol. 2011, 60, 106–117; Chughtai et al.: Nat Rev Dis Primers. 2016, 2, 16031). There are many risk factors for BPH: nonmodifiable (age, genetic determinants, race) and modifiable (sex hormones, hypertension, cardiovascular disease, obesity, diabetes, diet, bad eating habits, physical activity, inflammation) (Egan: Urol Clin North Am. 2016, 43, 289–297). The latter open up new possibilities of treatment and prevention. Risk factors for BPH also include metabolic syndrome (MetS), defined as coexistence of metabolic risk factors. Numerous studies indicate that many modifiable age-related metabolic disorders (MetS, obesity, dyslipidemia, diabetes) play an important role in the development and progression of LUTS and BPH. MetS and related changes in the levels of steroid sex hormones, as well as mild chronic inflammation contribute to the development of BPH (Vignozzi et al.: Nat Rev Urol. 2016, 13, 108–119; Ngai et al.: Asian J Urol. 2017, 4, 164–173). Our results demonstrated that the majority of the BPH patients after transurethral resection of the prostate (TURP) had MetS. Moreover, in these cases, age, the levels of high density lipoprotein (HDL) cholesterol, insulin, sex hormone binding globulin (SHBG), as well as the levels of hormones: luteinizing hormone (LH), dehydroepiandrosterone sulfate (DHEA-S), and estradiol were significantly related to BPH. The patients with diagnosed BPH had considerably higher levels of DHEA-S and lower levels of SHBG than their healthy counterparts. Lower levels of SHBG were also observed in the patients with BPH and concomitant MetS compared to the patients with BPH but without MetS (Grzesiak et al.: Clin Interv Aging. 2018, 13, 1375–1382; Grzesiak et al.: Int J Environ Res Public Health. 2019, 16, E1006). The awareness of the relationship between MetS and the progression of BPH creates the possibility of proper treatment. What is more, the management of modifiable risk factors for MetS can delay or even prevent MetS complications, such as LUTS and BPH.

IMPORTANCE OF DEHYDROEPIANDROSTERONE SULFATE ASSESSMENT IN MALES

Valentinas Matulevicius1, Vaidotas Urbanavicius2, Saulius Lukosevicius3
IMPORTANCE OF DEHYDROEPIANDROSTERONE SULFATE ASSESSMENT IN MALES
Lithuanian University of Health Sciences, Institute of Endocrinology, Kaunas, Lithuania, 2Vilnius University, Faculty of Medicine, Vilnius, Lithuania, 3Lithuanian University of Health Sciences, Department of Radiology, Kaunas, Lithuania e-mail: valentinasmatulevicius@ymail.com

Dehydroepiandrosterone sulfate (DHEAS) is a sulfated form of dehydroepiandrosterone. Studies of large number of males with DHEAS pathology are infrequent. To perform an investigation of significance of DHEAS assessment in males of different ages. Analysis of 3533 patients’ (3013 females and 520 males) DHEAS assessment list was done. DHEAS was assessed 1.6–13.5 times more frequently in women than in men. A peak of DHEAS for women was around 25 years. In males, referrals for DHEAS were uniform during decades, excepting extremes of age (0–9 and 75+). DHEAS levels in 0–24 year-old females were higher than in males. After 40 years, DHEAS was statistically significantly higher in men than in women. Analysis of 491 case records showed low DHEAS in boys, aged 0–9 years and in men, aged 65–84. High DHEAS was detected as a peak at around 30 years, but never after 55 years. In patients with low DHEAS prevailed congenital adrenal hyperplasia - 31.3%, adrenal tumors – 29.8% and adrenal insufficiency – 19.3%. High DHEAS prevailed in patients with arterial hypertension – 26.4% and overweight/obesity/ hypothalamic dysfunction – 18.8%. Seventy one woman and 117 men had adrenal tumors. Higher frequency of adrenal tumors was observed in women around their 30-ties. A peak of adrenal tumors frequency in men was around their 70-ties. We analyzed list of 3700 consecutive abdominal only and complex abdominal, chest and pelvic computer tomographies for the age and gender. A peak performance of computer tomographies in men and women coincided was between 65 and 74 years. This study permits to determine, what DHEAS pathology may be detected in males of different ages.

Marek Mędraś
ANDROGENIC-ANABOLIC DOPING AS A SOCIAL AND MEDICAL PROBLEM

University School of Physical Education in Wrocław, Poland; Polish Anti-Doping Laboratory, Scientific Council, Poland e-mail: m.medras@gmail.com

The author presents problems arising from the abuse of androgenic-anabolic substances, in particular medical effects of this phenomenon. Particular attention is paid to changes in the hypothalamus-pituitary-gonadal system and the possibilities of therapeutic treatment in this area.

Andrzej Milewicz OBESITY AND INFERTILE COUPLE – A ROLE OF INSULIN RESISTANCE

Karkonosze College, Jelenia Góra, Department and Clinic of Endocrinology, Diabetology and Isotope Therapy, Wroclaw Medical University, Poland e-mail: andrzej.milewicz@umed.wroc.pl

Although both in obese women and men, disturbances of hypothalamus function, gonads or adipokines secretion are observed, these abnormalities are most common in insulin resistance cases. This impairment of tissue sensitivity to insulin is observed only in metabolic or abdominal obesity found in normal body mass patients. Insulin resistance is the key to the whole complex of hormonal or fertility disturbances in women with diagnosed polycystic ovaries. Insulin resistance coexisting with obesity is the reason for early miscarriages and small efficacy of reproduction supportive techniques. In extreme cases, bariatric procedures resulted in the increase of pregnancy numbers in obese women. In the case of male abdominal obesity, ejaculation volume was diminished and semen quality was restricted. Also, obesity has a negative impact on sex in both males and females. Metformin is a drug of choice in the case of insulin resistance treatment. It influences positively hormonal and metabolic disturbances as well as miscarriages in females and it also increases testosterone level and semen quality in males.

Jerzy Niedzielski
DIABETES, ADVANCED GLYCATED END PRODUCTS AND MALE INFERTILITY

Department of Pediatric Surgery and Urology, the Maria Konopnicka Paediatric Centre, Medical University of Lodz, Poland e-mail: jerzy.niedzielski@umed.lodz.pl

Varicocele are defined as abnormal widening of the veins of the pampiniforme plexus due to venous reflux. They occur in 14–20% of adolescents over 10 years of age and with a similar frequency in adulthood. They appear mainly on the left side (78–93% of cases). The mechanism of formation of varicocele is not fully understood. The following factors are taken into account: accelerated body growth and increased blood flow through the testes during puberty, genetic factors, anatomical conditions (left side). Varicose veins can induce apoptotic pathways as a result of heat stress, lack of androgens and accumulation of toxic substances. Histopathological picture abnormalities, similar to those of infertile men, are found in 66% of teenagers with varicocele. In 70% of patients with grade II and III varicocele, a loss of left testicular volume was observed that resolved after adolescent varicocelectomy (76.4%). Approximately 20% of teenagers with varicocele have fertility problems and the adverse effect of varicocele increases with time. Improvement of sperm parameters was demonstrated after varicocelectomy in adolescents. Varicocele are usually asymptomatic, rarely cause pain, and are noticed accidentally by the patient or pediatrician during a routine visit. Scrotal ultrasound (Doppler-CW) allows to assess the size of both testicles, loss of testicular volume, the width of the pampiniforme plexus vessels (> 2mm) and the flow velocity of the reflux wave. Supranormal FSH (follicle-stimulating hormone) and LH (luteinizing hormone) responses to the LH-RH (luteinizing hormone - releasing hormone) stimulation test indicate testicular damage in a teenager with varicocele. There is no evidence that varicocelectomy in adolescents will provide a better andrological result than surgery performed later. Recommended indications for varicocelectomy in children and adolescents are: varicocele associated with the small testis, other testicular diseases affecting fertility, bilateral varicocele, pathological quality of sperm (in older adolescents), symptomatic varicocele. Surgical intervention involves ligation or occlusion of internal spermatic veins at different levels. In conclusion, there is moderate evidence on the benefits of varicocele treatment in children and adolescents in terms of testicular volume and sperm parameters. Current evidence does not indicate superiority of any of the surgical / interventional techniques in terms of treatment success. Lymphatic sparing surgery significantly reduces the risk of hydrocele formation. Long-term treatment outcomes, including paternity and fertility, remain unknown.

Michał Radwan METHODS FOR SELECTING SPERMS FOR IVF PROCEDURES
Gameta Clinic, Lodz, Poland e-mail: mradwan@gameta.pl

The sperm’s reproductive potential is due to many complex mechanisms. Various factors can have a negative impact on sperm’s biochemical parameters, genetics and morphology. Currently, the standard semen analysis according to the recommendations of the World Health Organization (WHO) is the analysis that best allows to assess a man’s fertility. Over 25 years ago, intracytoplasmic sperm injection (ICSI) was introduced into daily practice. This fact was a real breakthrough in the treatment of male factor infertility. To date, several million children have been born in the world thanks to this method. Unfortunately, despite the high effectiveness of this method, there are specific clinical situations in which the selection of a sperm with the Hofman’s contrast microscope may not provide optimal treatment effectiveness. This is due to the fact that standard visualization of the sperm does not allow to fully assess the factors affecting fertilization and embryo development. Depending on the situation of each couple, the embryologist should consider additional methods for ICSI sperm selection. However, caution should be exercised because some sperm selection methods have not yet been proven effective. Their safety for the health of born children has not been clearly demonstrated either.

Ewa Rajpert-De Meyts PATHOGENESIS OF TESTICULAR GERM CELL CANCER – LATEST NEWS
Department of Growth & Reproduction, Copenhagen University Hospital (Rigshospitalet), Copenhagen, Denmark e-mail: erm@rh.dk

Recent years have seen a great progress in the basic research and clinical management of testicular germ cell tumours (TGCT). The latest WHO classification (2016) recognized the origin and biological features of TGCT, which are now divided into two main groups: 1) TGCT derived from germ cell neoplasia in situ, GCNIS: seminoma and non-seminoma, which are by far most common, and 2) TGCT not related to GCNIS; including childhood germ cell tumours and spermatocytic tumour of older men. The incidence of testicular cancer has continued to increase, with spikes in Southern and Eastern Europe, and among American Hispanics, while in Northern Europe (incl. Denmark) the rates have slowed down (Gurney et al.: Eur Urol 2019 – in press). These changing trends are consistent with a strong influence of environment or lifestyle, but causal factors remain unknown. The environmental influence is modulated by genetic background, and Caucasian populations are at greatest risk. TGCT is a polygenic disease, with a striking paucity of oncogenic driver mutations, except rare mutations in KIT and KRAS (Litchfield et al.: Eur Urol. 2018, 73, 828– 831), but with numerous significant susceptibility loci, mainly linked to sex differentiation and gonadal development, but also centrosome cycle and telomerase function, e.g. KITLG, SPRY4, BAK1, DMRT1, TERT, GATA4, AMHR2 (Wang et al.: Nat Genet. 2017, 49, 1141–1147; Pyle et al.: Abstract ACCR 2019; manuscript in preparation). The biological significance of these variants and the importance of possibly affected pathways is currently under investigation in independent validation studies, in human tissues, incl. ex vivo fetal testis cultures and in cell lines (Jørgensen et al.: Cell Reports. 2018, 25, 1924–1937; Das et al.: Andrology 2019, 4, 527–536). Special biological features of TGCT, especially a high expression of embryonic pluripotency factors and more recently discovered specific micro-RNAs (miR-371a-3p), which can be detected in plasma/serum, can aid in diagnosis and monitoring of TGCT (Dieckmann et al.: J Clin Oncol. 2019, 37, 1412–1423). New miRNA-based tests are now very close to implementation in the clinics. Andrologists play an important role in the diagnosis and management of patients with TGCT, because of the association of this cancer with testicular dysgenesis and decreased fertility, as well as with post-treatment late effects, including hypogonadism.

Iwona Rotter
MALE FACE OF BEHAVIORAL ADDICTIONS
Department of Medical Rehabilitation and Clinical Physiotherapy, Pomeranian Medical University in w Szczecinie, Poland e-mail: iwrot@wp.pl

Behavioral addiction is an addiction to impulses, such as gambling, the Internet, work, sex, shopping, a mobile phone or exercise. This addiction is associated with a strong need to repeat given activities, difficulties in controlling their performance, persistent repetition despite harmful consequences, putting these behaviors above other activities and the occurrence of a set of unpleasant symptoms (irritability, anger, aggression, etc.) when trying to stop or reduce these behaviors. The development of behavioral addictions is conditioned by psychological and environmental factors that overlap the biological background, including genetic predisposition. Considering the biological aspect, the reward system with its main neurotransmitter dopamine plays a key role in the formation of behavioral addictions. In the DSM V classification (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders of the American Psychiatric Association – Revision V) the term “addiction” has been replaced by the term “disorder” (Rowicka: Uzależnienia behawioralne. 2015, 6). A Public Opinion Research Center (CBOS) report from 2015 indicates that the criteria for addiction to gambling were met by 5.3% of Poles over 15 years of age with a double of men (CEBOS Announcement, Warsaw, 2015). Internet addiction is much less common, but also in this case men prevail. A similar situation applies to cybersex addiction. In the case of shopaholism, female sex dominates, although in recent years an increase in the incidence of this problem has been observed in young men. Men who meet the criteria of behavioral addictions are more likely to present aggressive behavior. In the etiopathogenesis of behavioral addiction and aggression, the role of monoamine oxidase A gene (MAOA) mutation is raised. This gene is located on the X chromosome. Lack of MAOA activity results in anti-social behavior and acts of violence.

Ireneusz Salata
strong>EAA CLINICAL PRACTICE GUIDELINES – GYNECOMASTIA EVALUATION AND MANAGEMENT
MULTI-MED, Łódź; Bocian Clinic and Warsaw Endocrinology Clinic, Warsaw, Poland e-mail: ireneusz.salata@onet.pl

Gynecomastia (GM) is a benign proliferation of the glandular tissue of the breast in men. Depending on the age and criteria used for the definition, the frequency of gynecomastia is 32–65%. GM of infancy and puberty are benign conditions resolving spontaneously in the majority of cases. In adult men GM is more prevalent among the elderly and proper investigation may reveal an underlying pathology in 45–50% of cases. Based on a review of the articles in English, the European Academy of Andrology (EAA) expert group has developed guidelines for the assessment and management of gynecomastia in everyday clinical practice. Objective of the study was to provide clinical practice guidelines for the evaluation and management of GM. Evidence-based recommendations were developed using the Grading of Recommendations, Assessment, Development, and Evaluation (GRADE) system. Results was formulated in five statements and fifteen clinical recommendations. The purpose of GM assessment should be the detection of: a) underlying pathological conditions, b) reversible causes (administration/abuse of aggravating substances), c) the discrimination from other breast lumps, particularly breast cancer. Assessment should comprise a thorough medical history and physical examination of the breast and genitalia (including testicular ultrasound). In the laboratory investigations we should determine the concentration of: testosterone, estradiol, sex hormonebinding globulin (SHBG), luteinizing hormone (LH), follicle-stimulating hormone (FSH), thyroid stimulating hormone (TSH), prolactin, human chorionic gonadotropin (hCG), α-fetoprotein (AFP), liver and renal function tests. Breast imaging may be used whenever the clinical examination is equivocal. In suspicious lesions, core needle biopsy should be done. Watchful waiting is recommended after treatment of underlying pathology or discontinuation of substances associated with GM. Testosterone treatment should be offered to men with proven testosterone deficiency. The use of selective estrogen receptor modulators (SERMs), aromatase inhibitors and non-aromatizable androgens is not justified in general. Surgical treatment is the therapy of choice for patients with long-lasting GM.

IMPLANTATION OF PENILE PROSTHESIS – WHAT TO DO BEFORE IT TO OBTAIN SUCCESS?

IMPLANTATION OF PENILE PROSTHESIS – WHAT TO DO BEFORE IT TO OBTAIN SUCCESS?
Institute of Urology, University College London Hospitals, London, UK; Department of Urology, Whittington Hospital, London, UK e-mail: martaskrodzka@gazeta.pl

Penile prosthesis insertion is a last resort treatment in patients with end stage erectile dysfunction. Satisfaction rate is highest among all available treatment modalities. This however requires multistage preparations: appropriate patients’ selection, partner involvement, detailed discussion regarding aims of the surgery and possible complications, choice of implant, technical pre-operative preparation and post-operative regimen. In view of ‘irreversibility’ of this technique all the conservative options should be exhausted, patient’s expectations clarified and all the doubts addressed. In selected cases psychosexual counselling and non-standard preparation may be necessary. The lecture presents all these issues and discusses difficult cases.

Sławomir Sobkiewicz DIABETES, ADVANCED GLYCATED END PRODUCTS AND MALE INFERTILITY
Salve Medica Medical Center, Lodz, Poland e-mail: biuro@salvemedica.pl

Types of cooperation between gynecologist and andrologist are individual treatment for men and separately for women – doctors do not know about themselves and do not cooperate or cooperate with each other, sometimes as part of an infertility treatment clinic. The aim of the andrologist’s diagnosis and treatment is to assess sperm parameters, assess the causes of sperm deficiency, and obtain sperm or improve sperm results. The aim of diagnostics and treatment by a gynecologist: determining the hormonal parameters of a woman, determining the patency of the fallopian tubes, endometrial assessment and assessment of the structure of the uterus and the occurrence of focal changes in the uterus. The most important goal of both doctors should be: getting pregnant and getting a child by a couple. That is why the cooperation of both specialties is so important – especially if it takes place outside the infertility treatment clinic. Despite the development of modern means of communication, there is no permanent information exchange platform between andrologists and gynecologists and a platform for continuous education for gynecologists, urologists, endocrinologists, immunologists and other specialties dealing with infertility treatment.

Marta Sochaj THE IMPACT OF HEALTH STATUS ON ERECTILE DYSFUNCTION IN MEN 40–80 YEARS OF AGE – THE RESULTS OF EUROPEAN MALE AGING STUDY
Department of Humanization of Healthcare and Sexology, University of Zielona Gora, Poland e-mail: m.sochaj@wlnz.uz.zgora.pl

The European Male Aging Study (EMAS), was a crosssectional multicenter study, run in eight European countries, on a sample of 3369 randomly selected men, aged 40–79, conducted between 2002 and 2008 (Corona et al.: The J Sex Med. 2010, 7, 1362–1380). Blood samples were obtained together with anthropometric measurements and different surveys were evaluated, among others those concerning quality of life, lower urinary tract symptoms and sexual functions - a dedicated questionnaire was used (O’Connor et al.: J Sex Med. 2008, 5, 1374–1385). Around 30% of men reported erectile dysfunction and that was closely associated with age and concomitant comorbidities. More than 50% of all subjects reported one or more chronic comorbidities. Overall, hypertension (29%), obesity (24%) and heart disease (16%) were the most prevalent conditions. Most complaints about erectile dysfunction was reported in the 50–59 years age band. Men in transitional countries had a higher prevalence of morbidities and impairment of sexual function as well as lower quality of life. The presentation summarizes actual risk factors for erectile dysfunction in the European population, including a sexual function questionnaire EMAS – SFQ. It is a survey looking at multiple sexual dysfunction in opposition to a short but popular questionnaire of erectile dysfunction (IIEF-5, international index of erectile function).

Piotr Paweł Świniarski IMPLANTATION OF PENILE PROSTHESIS – WHAT TO DO AFTER IT TO OBTAIN SUCCESS?
Division of Andrology and Urogenital Reconstruction, Clinic of Urology and Oncology, University Hospital named A. Jurasza, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Nicolaus Copernicus University in Torun, Poland e-mail: piotr.swiniarski@hotmail.com

The final success of the implantation of penile prosthesis (IPP) depends on many factors: pre-op patient preparation, correct and uncomplicated implantation and proper follow-up. Post-op time shortly after surgery requires antibiotics prophylaxis, catheterization and drainage, compressing dressing on penile and scrotal area, appropriate inflation and afterwards deflation of cylinders and implant position control. During first few weeks and months after surgery next few things are crucial: control of wound healing, post-op pain and physiological micturition recovery. After complete wound closure (6 weeks) is time for couple education how to inflate and deflate penile prosthesis and to make their sexual expectations more realistic and first experience with IPP positive. During follow-up period it is important to be sensitive for the „red alert” which require revision, removal or exchange of penile prosthesis. It is important to underline not only the surgeon, but the role of GP (general practitioner) or the urologist who sent patient in the process of follow-up.

Sylwia Szpak-Ulczok
strong>EXCESS OF ANDROGENS IN MEN
Oncology Center – Institute named Maria Skłodowska-Curie, Department in Gliwice e-mail: sylwia.ulczok@gmail.com

Endogenous excess of androgens in men is a relatively rare phenomenon. It can originate from adrenal tumors, both benign and malignant. Adrenal adenomas, secreting only androgens are rare. More often it is mixed secretion with glucocorticosteroids. Similarly, adrenocortical carcinomas secreting only androgens are rare, while the mixed nature of hormonal activity (androgens + glucocorticosteroids) is more common. Elevated androgen concentrations also occur in some adrenal steroid blocks, for example congenital adrenal hyperplasia from 21-hydroxylase or 11- β -hydroxylase deficiency. Some of them are detected immediately after birth, because they manifest as life threatening electrolyte disturbances. Other cases are recognize when fertility problems are diagnosed. Excess of androgens can also come from hormone-secreting testicular tumor. Tumor from Leydig cells can secrete testosterone and androstenedione. LH-secreting tumors of pituitary gland, which lead to elevated testosterone level, are extremely rare causes of androgen excess.

Gerhard van der Horst1,2, Joanna Szlendak1, Meurig Gallagher3,4, Gemma Cupples3,4, Jackson Kirkman-Brown4, Eduard Sanchez5, David Smith3,4 WHAT IS IN A SPERM FLAGELLAR BEAT?
Department of Medical Bioscience, University of the Western Cape, Bellville, South Africa, 2National Zoological Gardens, SANBI, Pretoria, South Africa, 3,4School of Mathematics, University of Birmingham, UK, 4Centre for Human Reproductive Science, Institute of Metabolism and Systems Research, University of Birmingham, UK, 5Microptic SL, Barcelona, Spain e-mail: gvdhorst7@gmail.com

Computer Aided Sperm Analysis (CASA) introduced new and objective methodologies to analyse sperm motility among others, and provide an array of new parameters and sperm functional tests such as sperm mucous penetration and hyperactivation. In this investigation the focus is on new approaches in sperm motility analysis of diverse mammalian species Despite the great advances made in the broad field of CASA, we need to assess what has been measured. Firstly, the X and Y coordinates of head centroid movement are tracked to calculate sperm tracks and associated kinematics. This analysis ignores two important aspects, namely, that sperm does not swim two dimensionally and essentially ignores the Z axis (3D) and that the head determines the trajectory instead of the flagellum which actually “pushes the head”. Van der Horst and Sanchez (2016) partly solved the problem of 3D movement by using a simple mathematical model of X and Y coordinates and then extra-polated the Z coordinate by assuming the sperm moves in spherical helix. This approach is useful to visualize the 3D pattern of movement but is still based on head centroid movement. The Birmingham Group (above) developed a unique software programme called FAST (Flagellar and Sperm Tracking) that allows detailed flagellar analysis at high frame rates. In this study we tested the applicability of FAST and its relationship to traditional CASA of Tankwa goats, Swakara rams, laboratory mice, vervet monkeys and humans. Sperm motility was captured using negative phase at 169 fps in 10 µm deep Leja slides in different media using the SCA 6.4 CASA system. Several fields were captured and exported as avi files and then analysed in FAST for flagellar analysis. We found that while traditional SCA CASA and FAST may be complimentary, flagellar analysis opens a new window to describe new parameters of sperm flagellar movement using pure applied mathematics and physics principles such as the energy output in watts per sperm and this together with other sperm functional tests provide new insights and potentially new applications in fertility assessment.

Renata Walczak-Jędrzejowska1, Ewa Forma2, Elżbieta Oszukowska3, Katarzyna Marchlewska1, Magdalena Bryś2, Krzysztof Kula1, Jolanta Słowikowska-Hilczer1 THE ROLE OF AROMATASE AND ESTROGEN RECEPOTRS IN PHISOLOGICAL AND DISTURBED SPERAMTOGENESIS
1Department od Andrology and Reproductive Endocrinology, Medical University of Lodz; 2 Department of Cytobiochemistry, University of Lodz; 3II Clinic of Urology, Nicolaus Copernicus Regional Specialist Hospital in Lodz e-mail: renata.walczak-jedrzejowska@umed.lodz.pl

It has been known that male gonads are both a source of estrogen production and a target organ of their action. At the nuclear level they exert their activity through two classic nuclear receptors ESR1 (estrogen receptor 1) and ESR2 (estrogen receptor 2) and a membrane G proteincoupled estrogen receptor 1 (GPER). Estrogen receptors and the aromatase enzyme are present in both seiminiferous tubules and intertubular spaces, indicating the direct regulatory role of estrogens in both steroidogenesis and spermatogenesis (Dostalova et al.: Int J Mol Sci. 2017, 18 (5), E904). There are a number of studies analyzing the immunohistochemical localization and mRNA expression for ESR1 and ESR2 as well as aromatase in the testes of men with normal and impaired spermatogenesis. Some of them indicated that in testicular biopsies presenting a given type of damage there are differences in the expression of aromatase and/or ERS1 and ERS2 genes. Unfortunately, no data are available for GPER expression in human testicular tissue with impaired spermatogenesis. The single studies for GPR30 were conducted in gonads with normal spermatogenesis, with testicular tumors, or in patients with Klinefelter syndrome. In our study, we evaluated the expression of aromatase and estrogen receptors genes in seminiferous tubules obtained after laser microdissection from testicular biopsy with normal and impaired spermatogenesis. The obtained results were the analyzed in relation to subjects’ hormonal status and Sertoli cell function/ maturation. We have shown an increase in GPER receptor gene expression in seminiferous tubules with impaired spermatogenesis. In addition, analysis of correlations revealed the existence of a positive relationship between the increase in GPER gene expression and the expression of Sertoli cell maturity markers and serum FSH concentration, which may suggest the involvement of GPER in regulation of Sertoli cells’ function and maturation. Study supported by National Science Center, grant no. UMO-2014/13/B/NZ4/01198

MALE OXIDATIVE STRESS INFERTILITY (MOSI) – A NEW LOOK AT THE KNOWN PROBLEM

Jan K. Wolski
MALE OXIDATIVE STRESS INFERTILITY (MOSI) – A NEW LOOK AT THE KNOWN PROBLEM
nOvum Fertility Clinic, Warsaw; Department of Uro-oncology, M. Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland e-mail: jkwolski@op.pl

During the first year of regular intercourses without any contraceptive, 76–85% of couples get spontaneously pregnant. Infertility is defined by the World Health Organization as an inability to have this biological standard. WHO reports shows that more than 190 million people struggle with the problem of infertility, which is a significant social problem. The analysis of the causes of male infertility indicates that despite significant advances in knowledge of reproduction, among 50% of men are not found to cause a decline in fertility – described as idiopathic infertility. A multicenter study conducted under the direction of Ashok Agarwal has shown that oxidative stress (OS) plays an independent role in male infertility etiopathogenesis. It is estimated that 30–80% of infertile males are found to have elevated concentrations of reactive oxygen species in semen. This significantly reduces the potential for fertility through negative impacts on metabolic pathways, including interference with capacitation and possible damage to sperm membrane and DNA, which may impair the sperm’s potential to fertilize an egg and develop into a healthy embryo. Proper diagnosis of male reproductive potential should therefore include an assessment of sperm oxidative stress. The researchers propose the term of these disorders - MOSI (male oxidative stress infertility), as a new descriptor for the diagnosis of infertile males with abnormal semen and OS properties, including many patients who were previously classified as idiopathic infertility. The oxidation reduction potential of ORP (oxidation-reduction potential) can be a useful clinical biomarker for the classification of MOSI, because it takes into account the levels of both oxidants and reductants (antioxidants). Current treatment protocols for OS, including the use of antioxidants, are not evidence-based and have potential complications, associated with increased health-related expenditure. The EBT (evidence-based treatment) principle uses easy, repeatable and cost-effective tests to measure ORP, which can provide a more targeted, reliable approach to the use of antioxidants, while minimizing risk overdose.

Wojciech Zgliczyński
DIABETES, ADVANCED GLYCATED END PRODUCTS AND MALE INFERTILITY
Department of Endocrinology, Centre of Postgraduate Medical Education, Warsaw, Poland e-mail: zgliczynski.w@gmail.com

Nowadays, frequency of detected findings inside sella turcica increases, due to development of endocrine and neuroradiological diagnostic procedures. Estimated frequency of these findings in autopsy tests in unselected material reaches 24%. Within sella turcica can be found: tumours (mostly adenomas), cysts, infiltrative and inflammatory lesions. These findings are often accidentally revealed (incydentaloma), without any clinical manifestation. It has been assumed, that the most common symptom of a pituitary tumour in adults is secondary hypogonadism, caused by low secretion of gonadotropins, due to impaired secretion of the hypothalamus gonadotropin-releasing hormone (GnRH) with increased prolactin (PRL) or adrenocorticotropic hormone (ACTH) levels, and as a result cortisol. Disabled pituitary gonadotropic cells also occur as a result of tumour compression or anterior pituitary gland cells growth, haemorrhage, or inflammatory infiltration. Diagnostics of the hypogonadism pathomechanism in the sella turcica tumours is based on magnetic resonance imaging (MRI) and hormonal tests. Treatment in these cases involves pharmacological control of hyperprolactinemia or surgical tumour removal.

Birute Zilaitiene
MANAGEMENT OF OLIGO-ASTHENOT
Institute of Endocrinology and Department of Endocrinology, Lithuanian University of Health Sciences, Kaunas, Lithuania e-mail: zilaitiene@gmail.com

Oligoasthenoteratozoospermia (OAT) is a frequently reported diagnosis in men from infertile couples and there are still a lot of controversies on the mechanisms of this spermatogenesis impairment and management possibilities. OAT is diagnosed when total number of spermatozoa in the ejaculate, percentage of progressive motility and normal morphology spermatozoa are below the lower reference range (but spermatozoa are present in the ejaculate). For physical examination signs of hypogonadism and scrotal investigation to assess testicular and epididymis consistence, volume, presence of varicocele, deferential ducts should be performed. It is recommended to perform scrotal ultrasound (US) as part of routine investigation of men with OAT (Colpi et al.: Andrology. 2018, 6 (4), 513–524). In the case of OAT risk for testicular cancer is 11.9 times higher if compare to normozoospermia (Hanson et al.: Fertil Steril. 2016, 105 (2), 322–328). The highest value of scrotal US: to exclude a testicular cancer or testicular microlithiasis when a physical examination did not show any abnormality, to confirm a varicocele suspected at physical evaluation and when a genital tract obstruction is suspected. Hormonal status should be evaluated in all men with OAT, including serum testosterone, LH, FSH. FSH > 10 IU/L has a predictive power of 85.7% to detect a sperm count 20 × 106/mL (Jensen et al.: 1997). Serum sex hormone-binding globulin and prolactin is added if hypogonadism is suspected, TSH – if there are signs of thyroid pathology. For the treatment of OAT FSH can be suggested with low evidence in men with idiopathic oligozoospermia or OAT to improve quantitative and qualitative sperm parameters and pregnancy rate. There is no enough evidence to suggest treatment of OAT with antioxidants and antiestrogens or aromatase inhibitors (Colpi et al.: Andrology. 2018, 6 (4), 513–524). Hypoandrogenism treatment with androgens is recommended only when infertility treatment is completed dues to negative effect of exogenous androgens on endogenous testosterone production and spermatogenesis. Therefore, the authors suggested the use of clomiphene 50 mg or tamoxifen 20–30 mg daily for 3–6 months and to proceed with assisted reproduction techniques (ART), if no pregnancy has been achieved (Chua et al.: Andrology. 2013, 1 (5), 749–757). Genetic tests include karyotype analysis and microdeletions in the long arm of chromosome Y (Yq) – AZF deletions. Karyotype analysis is recommended for infertile men with a sperm concentration ≤5 × 106/mL. Cystic fibrosis transmembrane conductance regulator (CFTR) gene evaluation is recommended in case of suspicion for incomplete congenital obstruction of the genital tract. Surgical methods may help to remove a cause of spermatogenic impairment – varicocele, intraprostatic cyst, ejaculatory duct stenosis correction. Assisted reproduction techniques are used in the case other options are not available or not effective.