Artykuł jest przeglądem aktualnego stanu wiedzy na temat patogenezy raka jąder. Androlodzy powinni być świadomi, że ten nowotwór występuje u stosunkowo młodych pacjentów i ma związek z dysgenezją jąder oraz obniżoną płodnością. Rak jądra jest synonimem nowo­tworów komórek zarodkowych jądra (NZJ), które wywodzą się z neoplazji komórek germinalnych in situ (GCNIS) i obejmują nasieniaka i nienasieniaka. Wysokie ryzyko NZJ u pacjentów z zaburzeniami rozwoju płci i zespołem dysgenezji jąder wskazują na duży wpływ okresu rozwojowego. Komórki GCNIS są zablokowanymi w rozwoju gonocytami płodowymi, które zachowują wysoką ekspresję czyn­ników pluripotencji i embrionalny profil mikroRNA (miR-371a-3p). Blok rozwojowy jest prawdopodobnie spowodowany zakłóceniem komunikacji między rozwijającymi się komórkami rozrodczymi a ich niszą somatyczną, która jest regulowana przez wiele czynników. Wśród zaburzonych szlaków zidentyfikowano kaskadę sygnalizacyjną różnicowania płci, sygnalizację androgenową, sygnalizację gona­dotropinową oraz problemy z podziałem mejotycznym. Nie można wykluczyć, że zostaną odkryte jeszcze inne szlaki uczestniczące w etiopatogenezie NZJ. Szybko zmieniające się trendy zachorowalności na NZJ wskazują na główną rolę czynników środowiskowych, które jak do tej pory pozostają nieznane. Natomiast różnice etniczne w zachorowalności na NZJ potwierdzają rolę podłoża genetycz­nego, z najsilniejszym zagrożeniem populacji rasy kaukaskiej. Genetyczne markery podatności zidentyfikowane w badaniach sekwen­cjonowania całego genomu wskazują na liczne szlaki związane głównie z różnicowaniem płci i rozwojem gonad, ale także z cyklem centrosomów i funkcją telomerazy, m.in. KITLG, SPRY4, BAK1, DMRT1, AR, TERT, GATA4, AMHR2. Nowotwory zarodkowe jądra wykazują uderzający brak mutacji onkogennych z wyjątkiem wtórnych zmian adaptacyjnych w czasie rozwoju choroby nowotworowej, m.in. poliploidyzacji genomu, amplifikacji 12p i mutacji KIT i KRAS/NRAS.

Podsumowując, rak jądra jest chorobą związaną z rozwojem gonad, o wielogenowej i wieloczynnikowej etiologii. Etiopatogeneza NZJ jest złożona i obejmuje różnorodne zaburzenia prawidłowego rozwoju gonad u osób podatnych genetycznie. Zaburzenia rozwoju są najprawdopodobniej wywoływane przez wiele różnych czynników środowiskowych, które wymagają weryfikacji w dużych i dobrze kontrolowanych badaniach kohortowych.